این هم از برجام – کتایون لامع زاده*
این جمله در دو سال گذشته آنقدر تکرار گردید و ترجیع بند تیترهای نخست رسانه های منتقد دولت بود که در ذهن زیادی نقش بست، بی آنکه در جواب به ادعایشان رقمی و عددی اعلام کنند.
برای آنهایی که با وضعیت و احوال اروپا در دوران تحریم آشنا بودند، این مدعا باورکردنی نبود؛ در آن سال ها هم جسته و گریخته اخباری از اشتیاق اروپا برای فعالیت در ایران مخابره می گردید، به صورت مثال، اواخر عمر دولت دهم، گزارشی مبسوط از آلمان آمد، از نشست صاحبان صنعت های و شرکت های تجاری با مسئولین دولتی آن کشور.
سراسر گزارش، گله های غول های تجاری و صنعتی آلمان بود که بازار ایران را به سبب تحریم های یکجانبه امریکا از دست داده بودند. اظهار می کردند ایرانیان همیشه به صنعت آلمان اعتماد داشتند، ولی حالا دست روی دست گذاشته ایم و شاهد تسخیر بازار ایران توسط رقیبان آسیایی هستیم.
در آن جلسه مسئولین دولتی آلمان از دولت وقت ایران انتقادهایی داشتند و جلسه به جلسه ای یکسویه مبدل شده بود.
واقعیت این بود که ترکیب دولت ایران در آن زمان رغبتی در اروپاییان ایجاد نمی کرد پا پیش بگذارند و برای شکستن زنجیر تحریم ها دست به کار شوند، اما حالا که شرایط فرق دارد، به چه سبب دو مرتبه هم اروپا حرکتی نمی کند؟
در این دو سال هیچ جواب روشنی به این تیتر و فضا سازی های رسانه ای داده نشد، دستگاه های اقتصادی در دولت خود را مجبور به پاسخگویی نمی دانستند و اگر هم ناگزیر بودند هر سه ماه یک بار عملکردشان را بعد از اجرای برجام به وزارت امور خارجه گزارش بدهند، آنقدر کلی گویی می کردند که از لابلای سطرهای آن حتی یک تیتر هم برای رسانه ها در نمی آمد. شاهد این مدعا هم آن که تیتر هیچ یک از گزارش های برجام در هیچ رسانه ای ، اقتصادی نبود.
دست تقدیر کاری کرد که تیترها را رسانه های آن سوی آب بدهند. از فردای همان روزی که ترامپ اعلام نمود آمریکا از توافق اتمی با ایران جدا می شود و تحریم ها را باز خواهد گرداند؛ تیترها یکی بعد از دیگری مخابره و تازه مشخص گردید چه شرکت هایی در این دو سال به ایران آمده بودند که حالا یا قصد جدایی دارند یا تردیدهایی برای ادامه راه.
**آنها که می روند
۱۸ ۱۸ اردیبهشت – ترامپ اعلام نمود امریکا از توافق اتمی با ایران خارج می شود و تحریم ها را باز خواهد گرداند.
۱۸ ۱۸ اردیبهشت – وزارت خزانه داری امریکا اعلام نمود تحریم ها بعد از ۹۰ روز باز خواهد گشت.
۲۰ ۲۰ اردیبهشت – مدیرعامل شرکت نفتی ‘انی’ ایتالیا به مجمع سهامدارانش اظهار کرد در ایران پروژه تازه ای نخواهد گرفت. خرید نفت از ایران آخر سال ۲۰۱۸ به سرانجام می رسد و پس از ان به جای ایران از کشوری دیگر نفت خواهد خرید.
۲۲ ۲۲ اردیبهشت – دو شرکت کشتیرانی بزرگ جهان ، مرسک و ام . سی بیان می کنند بعد از باز گشت تحریم های امریکا در کار با ایران باز نگری خواهند کرد.
۲۴ ۲۴ اردیبهشت – شرکت پالایشگاه ساراس ایتالیا می گوید دلواپس تحریم های جدید آمریکاست ولی در انتظار شفافیت زیادتر در مورد تحریم ها می ماند.
۲۵ ۲۵ اردیبهشت – مدیرعامل شرکت آلمانی زیمنس اظهار کرد توان نداریم هیچ توصیه تازه ای از ایران دریافت کنیم.
۲۶ ۲۶ اردیبهشت – شرکت فرانسوی توتال اعلام نمود درصورت عدم معافیت توان نداریم فعالیت در پارس جنوبی را ادامه دهیم. تا بحال ۴۰ میلیون یورو در پروژه پارس جنوبی سرمایه گذاری کرده ایم.
۲۶ ۲۶ اردیبهشت – شرکت نروژی ‘مرسک تانکر’ اظهار کرد توافق هایی که تا پیش از هشتم می اجرا کرده را به انتهاء می برد و بعد از تحریم ها فعالیتش را با ایران متوقف خواهد کرد.
۲۷ ۲۷ اردیبهشت – مدیرعامل شرکت دانمارکی مرسک – بزرگترین خطوط کشتیرانی کانتینری دنیا اعلام نمود با برگشت تحریم های امریکا نمی شود هم در ایران کار کرد و هم در آمریکا. ظرفیت کار ما در آمریکا خیلی زیادتر است.
۶ ۶ خرداد – شرکت واگن سازی سوئیسی ‘اشتادلر’ اعلام نمود قرار داد میلیاردی خود با ایران را معلق می کند.
۳ ۳ میلیاردی، این شرکت اظهار کرد چشم اندازی برای اجرای قرار داد به سبب خارج شدن امریکا از برجام نمی بیند و به احتمال زیاد جای این شرکت سوئیسی را حریفان چینی خواهند گرفت.
۸ ۸ خرداد – بانک های «اینداسلند» و «یو سی او» به صادر کنندگان شان گفته اند که باید همه تجارت ها با ایران را تا ۶ اگوست و زمان برگشت تحریم ها تکمیل کنند. هند، بزرگترین وارد کننده نفت ایران بعد از چین است و قبول کرده بود مقدار زیادی ازهزینه های نفت را از طریق بانک «یو سی او» به صورت روپیه به ایران بپردازد.
۸ ۸ خرداد – بانک سوئیسی ‘بی.سی.پی’ اعلام نمود قرار داد تازه ای با ایران امضا نمی کند.
۹ ۹ خرداد – شرکت ‘ریالنس’ هند مالک بزرگترین پالایشگاه جهان می خواهد تا ضرب الاجل بر گشت تحریم های آمریکا واردات نفت از ایران را متوقف کند.
۹ ۹ خرداد – شرکت روسی ‘لوک اویل’ پروژه های خود را در ایران متوقف نمود. این شرکت دومین شرکت بزرگ تولید کننده نفت در روسیه است.
۱۰۱۰خرداد – دی. زد بانک- دومین بانک بزرگ آلمان در نامه ای به مشتریانش درج کرد از ۳۰ ژوئن ۲۰۱۸ کلیه تراکنش ها با ایران قطع خواهد گردید.
دراین نامه آمده است که تراکنش های یورویی نیز با بانک های ایرانی که در ارتباط با ایران باشند صورت نخواهد گرفت.
۱۱۱۱خرداد – شرکت ‘دالیم’ کره جنوبی قرارداد دو میلیارد دلاری پالایشگاهی در ایران را فسخ کرد. این شرکت بنا بود در توسعه پالایشگاه اصفهان همکاری کند ولی اعلام نمود به سبب تحریم های اقتصادی نتوانسته پروژه خود در ایران را تامین مالی کند.
۱۱۱۱خرداد – شرکت آمریکایی ‘جنرال الکتریک’ در پی تصمیم ترامپ مبنی بر خارج شدن امریکا از توافق اتمی با ایران ، فعالیت های خود در ایران را متوقف می کند.
علاوه بر تجهیزاتی که شعب بیگانه جنرال الکتریک درخارج از آمریکا به ایران به فروش رسیده اند، این شرکت در سه ماهه منتهی به ۳۱ مارس یک میلیون و ۴۹۰ هزار توصیه از ایران دریافت نموده است.
۱۱۱۱خرداد – شرکت انگلیسی ‘سریکا انرژی’ که علاقمند به سرمایه گذاری در میدان رام بود ، می گوید از تحریم آمریکا تبعیت می کند. شرکت ملی نفت ایران ۵۰ درصد سهام میدان نفتی رام در دریای شمال را داراست.
۱۱۱۱خرداد- کمپانی امریکایی نایک اعلام نمود به سبب تحریم های امریکا بر علیه ایران هیچ یک از بازیکن های تیم ملی ایران کفش های این کمپانی را نمی پوشند.
۱۴۱۴خرداد- گروه خودروسازی ‘پی.ای’ که پیش از این با اسم ‘پژو- سیتروئن ‘فعالیت می کرد اظهار کرد برای اجتناب از تحریم های آمریکا فعالیتش در ایران را تعلیق می کند.
این شرکت بعد از بر جام، قراردادی به ارزش بیشتر از ۸۰۰ میلیون دلار با ایران منعقد کرد.
۱۶۱۶خرداد – شرکت آمریکایی بویینگ اعلام نمود به سبب کنسل مجوز خزانه داری امریکا و برگشت تحریم های ایران، هواپیمایی به ایران تحویل نمی دهد.
** این سکه دو رو دارد
به صورت حتم، آنهایی که خبر توقف فعالیت این شرکت ها را تک به تک مخابره کردند، تصور نمی کردند از ورای این خبرها بتوان به ارزش برجام پی برد.
این لیست تنها دربردارنده کسانی است قصد ترک ایران را دارند؛ شرکت های بزرگ دیگری هم می باشند که همچنان در ایران مشغولند و نامی از آنان در خبرها نیست.
بعد از برجام، صدها برند و نشان در بخش های متفاوت اقتصادی به ایران آمدند، بدون آن که سروصدایی بکنند ، رفتن بعضی از آنان اما با هیاهوست؛ ولوله ای که لزوما هم بد نیست. دست کم این حسن را دارد که به مخالفان برجام در ایران می فهماند ‘هیچ’ یعنی چه.
یکی از فعالین اقتصادی آلمان می گوید بعضی سرمایه گذاری ها در ایران را نمی شود خارج کرد ؛ به صورت مثال نمی شود پارک انرژی خورشیدی را زیر بغل زد و از ایران بیرون برد.
یکی از استادان دانشگاه در کلاس درس اقتصاد ایران اظهار می کرد : در دنیای سیاست هر کس که می گوید امتیاز نمی دهم، کذب می گوید. آن سیاستمداری موفق است که ضمن آنکه امتیاز می دهد، منافعی را هم برای کشورش تامین کند.
اگر این گزاره صحیح باشد، مذاکره کنندگان اتمی ایران ، بسیار موفق بوده اند. بنابراین چانه زنی های آنان، در این مدت مبالغ زیادی از طلب هایمان از کشورهای دیگر وصول گردید، سرمایه های زیادی به کشور سرازیر گردید و طرح های تازه ای کلید خورد. رقم دقیق را بخش های اقتصادی دولت خواهند اظهار کرد ولی تا همین جا هم برجام تاثیر خود را گذاشته است.
