چالش و راهکارهای سرمایه گذاری در ایران / ایمان مصدری
یادداشت تدبیرشرق// ایمان مصدری- چالش و راهکارهای سرمایه گذاری در ایران
سرمایه‌گذاری خارجی یکی از کارآمدترین و تاثیرگذارترین روش‌ها برای رسیدن به رشد و شکوفایی اقتصادی برای کشور میزبان است. وجود آثار مثبت فراوان بر شاخص‌های کلان و خرد اقتصادی و تاثیرات مثبت در سطح بنگاه‌های سرمایه‌پذیر نظیر دسترسی به بازارهای صادراتی جدید ارتقای سطح رقابت‌پذیری، انتقال دانش فنی و مدیریتی، ایجاد امنیت اقتصادی و اشتغالزایی گواهی بر این کارآیی و کارآمدی است.
این امر را به طور کلی میتوان یکی از شاخص های اصلی توسعه اقتصادی دانست که علاوه بر رشد مولفه های اشتغال باعث ارائه جنبه‌ای مثبت از کشور در صحنه های بین‌المللی و تقویت جایگاه سیاسی و امنیتی کشور می گردد .
لازم به ذکر است سرمایه انسانی و زیر ساختها به صورت مستقیم بر جذب سرمایه گذاری خارجی در ایران موثرند که در این بخش با توجه به شرایط اقتصاد تورمی کشور در بخشی نیروی کار ارزان جاذبه ایجاد می کند و در بخشی دیگر عدم وجود زیرساخت موثر و ورود بخش دولتی دافعه را برای سرمایه گذار به همراه دارد
از سوی دیگر تحرکات و تهدیدات نظامی منطقه سبب شده سرمایه گذاری در ایران با ریسک بالایی اتفاق بیافتاد که در عدم جذابیت آن موثر است ضمن اینکه از سال 2023 روند سرمایه گذاری خارجی در جهان روند نزولی پیدا کرده .
این موضوع یعنی تلاش زیاد و عدم کسب نتیجه متناسب. از یک سو، مطالعاتی به این نتیجه رسیده اند که با توجه به فضای سیاسی بین المللی، به ویژه تحریم های بین المللی اعمال شده در سال های اخیر باعث می شود تلاش های ایران به نتیجه درخور توجهی نایل نشود و مخالفان نظام ایران از هرگونه ابزاری استفاده می کنند تا مانع سرمایه گذاری سرمایه گذاران خارجی در ایران شوند.
با توجه به مفروضات و طی مسیر طولانی تحریمی برای کشور با اتخاذ رویکرد اقتصادی تعاملی و مناسب با جوامع بین المللی می تواند این اطمینان را برای سرمایه گذار ایجاد نماید که امنیت سرمایه اش در کشور تامین و تضمین می گردد در نتیجه ارائه بسته های ویژه سرمایه گذاری در بخش خصوصی بهمراه تسهیل گری بخش دولتی یکی از راهکارهای رفع چالش پیش رو خواهد بود که با توجه به ارزش اجرایی آنها می تواند در نگاه سرمایه گذار جذاب باشد ضمن اینکه هزینه های تمام شده بسیار پایین در کشور در مقایسه با جوامع بین المللی امتیاز انکار ناپذیر برای تولید و سرمایه گذاری در ایران می باشد .
بنابراین کسانی در این بازار موفق خواهند بود که توامان از اهرم فناوری و منابع انسانی بهره ببرند و در معرفی خود در نشست های بین المللی داخل و خارج کشور فعال باشند.
چالشهای علمی موجود درمسیر سرمایه‌گذاری ایران
1-اشکالات قانونی
الف-عدم وجود قانون مشخص در مسیر ایجاد یک واحد کسب‌وکار
در کشور ما فرایندها و عملیات سرمایه‌گذاری خارجی تحت عنوان قانون حمایت و تشویق سرمایه‌گذاری خارجی تدوین‌شده است و وزارت اقتصاد اجراکننده اجراکننده این قانون می‌باشد درصورتی‌که با سرمایه‌گذاران داخلی در بوروکراسی شدید اداری و در پیچ‌وخم‌های قوانین دستگاه‌های مختلف گرفتار می‌باشد ،لزوماً بایستی قانون سرمایه‌گذاری داخلی نیز تدوین و دستگاه مجری مشخص گردد و دستگاه مجری نیز باید از مردمی باشد که در حوزه کارآفرینی و سرمایه‌گذاری صاحب‌تجربه و علم باشند لذا بایستی بنیاد سرمایه‌گذاری و کارآفرینی مجری قوانین ایجادشده باشند و دولت ( دستگاه‌های متولی)نیز نظارت و بازرسی‌ها را انجام دهند
ب-تعدد قوانین و تبصره‌های مختلف در دولت‌های مختلف و ابهام و دوگانگی و تضاد فراوان در فرایندهای کارآفرینی و سرمایه‌گذاری
2-اشکالات ساختاری
الف-وزارت کار و ذیل آن معاونت کارآفرینی تقریباً عهده‌دار امورات و فرایندهای کارآفرینی و سرمایه‌گذاری می‌باشد که به علت ماهیت دولتی ذاتاً نمی‌تواند فرایندهای این حوزه را مدیریت نماید
ب-بدلیل موانع قانونی و ساختاری و استخدامی ،صاحبان سرمایه و دانش نمی‌توانند در خصوص فرایندهای سرمایه‌گذاری مشارکت کنند ،به عبارتی در این حوزه خرد و دانش مردم نمی‌توانند در برنامه‌های جاری نمود پیدا کند
ج-وجود دستگاه‌های موازی در کشور که اکثراً باهدف توسعه کارآفرینی و سرمایه‌گذاری ایجادشده‌اند به دلیل ماهیت دولتی ،کندی و غیر چالاکی در عمل نتوانسته‌اند دررسیدن به هدف اصلی موفق باشند و اکثراً سرمایه‌گذاران و کارآفرینان دستگاه‌های موازی را مانع فرایندهای سرمایه‌گذاری می‌دانند.
دستگاه‌های مختلف مثل وزارت صمت ، وزارت کشور ،وزارت اقتصاد ،وزارت جهاد کشاورزی ،سازمان‌های نظام‌مهندسی دستگاه‌های صدور مجوز،ستاد فرمان (بنیاد برکت)،بنیاد مستضعفان ،وزارت کار و امور اجتماعی و بانک‌ها و دستگاه‌های فراوان دیگر هرساله نمودار بزرگی از پشتیبانی و حمایت از سرمایه‌گذاری را ارائه می‌دهند،اما در عمل شاهد منفی شدن ضریب سرمایه‌گذاری در کشور هستیم
د-پراکندگی دستگاه‌های صدور مجوز و خدمات کارآفرینی و سرمایه‌گذاری در دولت هرساله موجب ایجاد یک‌راه حل گردیده است که مثلاً در سال1400با ایجاد پنجره با ایجاد پنجره واحد در وزارت اقتصاد ،قصد حل مسئله شده است اما بازهم به دلیل ماهیت دولتی بودن ،این پنجره نتوانسته است مشکلات را حل کند و در ادامه هم نمی‌تواند که صدور مجوزها را تسهیل نماید
ه-برخی از کسب‌وکارها در آمار مستند وزارت کشور به عدد 2400 می‌رسد ،در کشور راکد مانده است و هرساله دولت برای برون‌رفت از این مشکل به‌ناچار به تخصیص منابع و حل مسئله مالی می‌نماید این در حالی است که برخی از کسب‌وکارها به دلیل ضعف در ایده اولیه راه‌اندازی عملاً شکست‌خورده است ، به عبارتی در دولت هیچ‌گونه فرایند موفقیت‌آمیزی برای آموزش و مشاهده تابه کنون به ثبت نرسیده است،چراکه کارمندان دولت ذاتاً نمی‌توانند به کسانی می‌خواهند وارد زندگی شغلی کارآفرینی شوند مشاوره و خدمات مهمی را ارائه دهند ،با تشکیل بنیاد سرمایه‌گذاری و کارآفرینی بستر ورود صاحبان علم تجربه و دانش ایجاد میگردد.
۲- اشکالات بین المللی
الف) تحریم های بین المللی توانستند گرایش سرمایه گذاران خارجی به سمت ایران را دچار تزلزل کنند که بایستی برای این موضوعات راه حلی اساسی در نظر گرفت.
ب) تحریم‌های بانکی مسیرهای مالی و پولی سرمایه‌گذاران را دچار بن بست کرده است که میتوان با تشکیل بنیادسرمایه گذاری و مالی ایران و استفاده از نخبه های جهادی انتقال مالی سرمایه گذاران را به صورت ریشه ایی حل و فصل نمود.
ج) سرویس های جاسوسی بیگانگان اعم از آمریکا ،انگلیس ،اسرائیل و غیره تراکنش ها و فعل و انفعالات مالی سرمایه‌گذارانی که قصد انتقال سرمایه به ایران را دارند زیر نظر گرفته اند و برای این دسته از افراد جرایم خاصی را ایجاد می کنند.
برنامه عملیاتی و راهکارهای موجود
۱- تشکیل دفاتر سرمایه‌گذاری خارجی؛ در شرایط امروزی و پس از ۴۳ سال دولت و در ذیل آن سازمان سرمایه‌گذاری با توجه به دولتی بودن و عملاً عدم چابکی ذره ای در جذب سرمایه‌های خارجی موفق نبوده است ،چرا که عملاً شرایط برای جذب سرمایه‌گذار فراهم نیست ،به طورمثال پیش بینی میگردد فقط در کشور امارات متحده عربی بالغ بر ۵۰ میلیارد دلار سرمایه های دپوزیت شده و قابل هدایت برای ایرانیان ثبت شده است و تا کنون حتی یک بار رویدادی برای هدایت و تبیین سرمایه‌گذاری در داخل اتفاق نیفتاده است لذا می توان با تصویب نامه در هیئت وزرا مراکز خدمات کارآفرینی که متشکل شده است از نخبه ها و جوانان مستعد حوزه های کارآفرینی را به بازوی توانمند دولتی سرمایه گذاری تبدیل نمود تا هم زمینه هدایت سرمایه اتفاق بیفتد و هم بساط دلال‌ها و فساد های درون سیستمی از بین برود
2- اصلاح اساسنامه سازمان سرمایه‌گذاری و ایجاد چارت جدید منابع انسانی و همچنین تشخیص رادیو و بودجه بیشتر به سازمان قابل توجه است که کارکنان سازمان در قیاس با سایر نهادها از کمترین حقوق و مزایا برخوردارند و همین مورد زمینه‌ساز عدم خلاقیت و گمراهی با فرآیند های سرمایه گذاری شده است تار تصویب مشوقهای جدید برای سرمایه گذاران و حذف مالیات به روبات گمرکی زمین رایگان
حذف نهاد های اداری و مالی دادن ویزای کثیر التعداد اعطای مجوز کسب و کار در حال حاضر سرمایه گذار خودش باید در سیستم بروکراسی به دنبال اخذ مجوز و استعلامات اداری باشد که خود این امر می‌تواند زمینه ناامیدی سرمایه‌گذار را فراهم کند و اعتباری تراستی برای داد و ستد مالی و بانکی سین به ازای هر ۳۰۰ هزار دلار سرمایه و ثبت سرمایه صدور مجوز بینام برای کسب و کار مشابه فعال ۵ اصلاح آیین‌نامه اجرایی سرمایه‌گذاری خارجی و به فوریت تصویب در هیئت وزرا ۶ تصویب طرح سفیر سرمایه گذاری در هیئت وزرا در این طرح برای هر کشور یک نفر معتمد و دارای صلاحیت به صورت رسمی وظیفه هماهنگی جذب سرمایه آن کشور را در زیر وزارت اقتصاد و سازمان سرمایه گذاری انجام دهد هفت عالی کرسی‌ها وزارتخانه ها و سازمان ها در سازمان سرمایه گذاری به عبارتی طبق قانون همه نهادهای متولی بایستی در سازمان حضور داشته باشند که در حال حاضر این به کمترین میزان و پایین ترین سطح ممکن رسیده است
یکی از رسالت های سازمان متخصصین و مدیران ایران بعنوان اولین سازمان خصوصی کشور نیز ایجاد بستر مناسب برای معرفی دستاوردهای متخصصین کشور و ظرفیت های سرمایه گذاری در بخش های مختلف با برگزاری رویدادهای سرمایه گذاری مولد می باشد در نتیجه هدایت این موضوع از طریق کمیسیون تخصصی متشکل از نخبگان و فعالان اقتصادی در سازمان متخصصین و مدیران ایران شکل می گیرد.
و من ا… التوفیق / ایمان مصدری
