صلح مسلح!

در هنگامۀ تمرکز جامعۀ جهانی بر چگونگی مقابله با شیوع ویروس کرونا، آمریکا و ایران یکدیگر را به مقابۀ نظامی با طرفِ “مزاحم” تهدید می‌کنند.

هر دو کشور به یک اندازه مدعی‌اند که نوع گشت‌زنی نیروهای آنها در خلیج فارس عادی و طبیعی است، اما طرف مقابل، به شیوه‌ای تحریک‌آمیز و خطرناک و غیرحرفه ای وارد حوزۀ عملیات عادی و قانونی آنها می‌شود و برای‌شان ایجاد مزاحمت می‌کند.

از این رو، ترامپ از توصیۀ خود به ناوهای جنگی آمریکا برای هدف قرار دادن نیروهای به زعم او “مزاحم” ایران در خلیج فارس خبر داده و در مقابل، فرماندها سپاه پاسداران نیز تأکید کرده‌اند که هر اقدام آمریکا با پاسخ شدیدترِ ایران روبرو خواهد شد.

جامعۀ جهانی اما دیگر مانند سابق به این نوع تهدیدهای متقابل، واکنش نشان نمی‌دهد. این بی‌تفاوتی می‌تواند ناشی از دو مسئله باشد. اول اینکه با توجه به خطر شیوع کرونا، کسی خطر بروز جنگ را جدی نمی‌گیرد و دوم اینکه، ایران و آمریکا در سال های اخیر، نشان داده‌اند که هیچکدام خواهان رویارویی نظامی با یکدیگر نیستند و پس از اوجیگری هر تشنجی، بلافاصله در صدد کنترل اوضاع برمی آیند.

به نظرم این بار هم ماجرا به همان شیوۀ قبل پیش خواهد رفت و دو طرف خواهند کوشید تا از اقدامی که طرف مقابل را تا سرحد عصبانیت کامل تحریک کند، اجتناب ورزند.

با این همه، اقدامات تصادفی و اتفاقی همچنان می‌تواند خطرساز باشد. جنگ‌ها همیشه عامدانه و با برنامه‌ریزی قبلی رخ نمی‌دهند. هنگامی که بین دو یا چند کشور شرایط “صلح مسلح” حاکم باشد، خطای غیرعمدی یک نیروی رده پایین هم می‌تواند به برافروختن شعلۀ آتش جنگ کمک کند.

برای پیشگیری از وقوع حوادث اتفاقی، طبعاً نوعی تماس و هماهنگی رسمی یا غیررسمی بین نیروهای نظامی حاضر در خلیج فارس ضروری است، اما طرف ایرانی ظاهراً می‌پندارد که برقراری هرگونه خط تماسی در این باره، می‌تواند قبح برقراری رابطه با آمریکا را بشکند و به سود حامیان عادی‌سازی رابطه با واشنگتن تمام شود.

شاید تهدیدهای متقابل این روزها، به برقراری خط تماس بین دو طرف کمک کند و مانع از وقوع درگیری ناخواسته شود. اگر این اتفاق نیفتد، حتی به رغم شرایط کرونایی حاکم بر جهان، خطر رویارویی نظامی ایران و آمریکا در خلیج فارس به طور تصادفی منتفی نیست.

احمد زیدآبادی/روزنامه‌نگار