«از یک طرف عربستان، از طرف دیگر ایران، روسیه، آمریکا و … هیچ کدام ترکیه را در درون طیف خود نمی‌بینند این لغزندگی آرام آرام ترکیه را در وضعیت خاص و ساتیر گونه قرار داده است. به این ترتیب نه ایران می‌تواند کاملا به ترکیه اطمینان کند و نه مسکو ترکیه را در این بازی می‌بیند و نه حتی ایالات متحده آمریکا. دولت اسلامگرای حاکم بر ترکیه با توجه به کیش شخصیت اردوغان و تلاش او برای ایجاد فضایی که او را در چهارچوب سلیمان باشکوه گونه معرفی کند موجب شده این وضعیت به وجودآید.»
به گزارش تدبیرشرق، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، روز گذشته آمریکا را متهم کرد که علیه منافع کشورش، ایران و روسیه در شمال سوریه عمل می‌کند. اردوغان در سخنانی در پارلمان گفت: “اگر آمریکا می‌گوید که آن‌ها ۵۰۰۰ کامیون و دو هزار محموله هوایی از سلاح برای مقابله با داعش [گروه موسوم به دولت اسلامی]به منطقه می‌فرستد، ما آن را باور نداریم. “
به گفته اردوغان این اقدامات “بدان معنی است که شما [آمریکایی‌ها]برنامه‌هایی علیه ترکیه و ایران و شاید هم روسیه دارید. “
رئیس جمهور ترکیه در سخنان خود بار دیگر از آمریکا خواست تا نیرو‌های خود را از شهر منبج در سوریه خارج کند. اردوغان پیشتر آمریکا را متهم کرده بود که در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما، سر ترکیه را در منبج کلاه گذاشته است.
شبه نظامیان موسوم به نیرو‌های دموکرات سوریه، که بخش عمده‌ای از آن‌ها را کرد‌های این کشور تشکیل می‌دهند، در سال ۲۰۱۶ موفق شدند با کمک نظامیان آمریکایی داعش را از منبج بیرون برانند؛ ترکیه که به شدت مخالف استقرار شبه نظامیان کرد در شرق رودخانه فرات است، در آن زمان خواهان خروج این نیرو‌ها از منبج شده بود.
گزارش شده که گروهی از نظامیان آمریکایی همچنان در منبج مستقر هستند. گفته می‌شود که حدود دو هزار سرباز آمریکایی در مناطق تحت کنترل کرد‌های سوریه حضور دارند.
این اظهارات اردوغان در شرایطی مطرح شده است که ارتش ترکیه از اواخر ماه ژانویه عملیات موسوم به “شاخه زیتون” را با همراهی شبه نظامیان واحد‌های منتسب به ارتش آزاد سوریه در شمال غربی این کشور آغاز کرده است. هدف از این عملیات بیرون راندن شبه نظامیان کرد سوری از شهر عفرین و برقراری یک نوار امنیتی در جنوب مرز ترکیه اعلام شده است.
ترکیه شبه نظامیان کرد موسوم به “یگان‌های مدافع خلق” را که این مناطق را در کنترل دارند، شاخه‌ای از حزب کارگران کردستان، پ. ک. ک، می‌داند. ترکیه این گروه را “تروریست” می‌خواند، اما شبه نظامیان کرد نقشی اساسی در ائتلاف تحت رهبری آمریکا برای مقابله با داعش داشته اند.
عملیات ترکیه با واکنش‌های تندی از جانب ایران، روسیه و حتی غرب روبه رو نشده است. با این حال موافقتی هم با این عملیات صورت نگرفته است. به نوعی اردوغان در این حمله تنها مانده است حتی ایران و روسیه که با ترکیه مذاکرات صلح سوریه در سوچی را پایه گذاری کرده اند با احتیاط درباره این حمله اظهار نظر می‌کنند.
با این حال هم ایران و هم روسیه معتقدند که ترکیه باید نیروهایش را از شمال سوریه خارج کند. روز گذشته حسن روحانی رییس جمهور در گفت و گوی تلفنی با ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه صراحتا درباره حمله ترکیه اظهار نظر کرد و گفت: «ادامه تنش در شمال سوریه به نفع هیچ‌کس نیست و امیدواریم همه کشور‌های منطقه به تمامیت ارضی و حاکمیت سوریه احترام بگذارند.»
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی ریاست جمهوری ایران، پوتین نیز گفته است: «حضور هرگونه نیرو‌های نظامی در خاک یک کشور، باید با اجازه دولت آن کشور یا با مجوز شورای امنیت سازمان ملل متحد باشد و خلاف این امر دخالت آشکار در امور یک کشور مستقل محسوب می‌شود.»
حالا چهارشنبه پس از این اتفاقات مولود چاووش اوغلو وزیر خارجه ترکیه وارد تهران شد. به نظر می‌رسد او به دنبال آن است که ایران را به ترغیب به حمایت از حمله به کرد‌ها در شمال سوریه کند. تلاشی که احتمالا به نتیجه نخواهد رسید چرا که مقامات ایران با وجود مواضع محافظه کارانه در این باره معتقد به حفظ تمامیت ارضی سوریه هستند.
چرا ترکیه به دنبال کسب رضایت ایارن است و چرا ایران مخالف حمله ترکیه است؟
مهدی مطهرنیا تحلیلگر مسائل خاورمیانه در این باره به فرارو گفت: «ترکیه نقش ساتیرگونه در منطقه ایفا می‌کند. ساتیر‌ها اسطوره‌هایی هستند که نیمی انسان و نیمی حیوان هستند، نمی‌خواهم اینگونه برداشت شود که به ترکیه و مردمش توهین می‌شود، این یک امر بسیار مرسوم در آینده پژوهی است که ما از اسطوره‌ها و استعاره‌های برای بیان تحلیل‌ها استفاده می‌کنیم.»
او افزود: «ساتیر در واقع دو وجه و نیم تنه دارد. ترکیه نیز یک نیم تنه اروپایی و غربی دارد و یک نیم تنه آسیایی و شرقی و در میان این دو نیم تنه در حالت برزخ قرار گرفته است. دولت اسلام گرای ترک از یک جهت می‌خواهد ایجاد کننده سنت کهن سلیمان کبیریا سلیمان باشکوه باشد و اردوغان نقش سلیمان باشکوه دوره مدرن ترکیه را بازی کند و از طرف دیگر در گذار وضعیت کنونی جهان، عصر امپراطوری‌ها نیست. جهان دیگر به گونه‌ای نیست که سلیمان باشکوه پذیر باشد.»
به گفته مطهرنیا “پس ترکیه از یک سو گاه به نعل می‌زند و گاه به میخ. از این جهت سیاست خارجی ترکیه در دوران رجب طیب اردوغان و بعد از حذف داود اوغلو و ژنرال‌های نخستین حزب عدالت و توسعه این‌ها موجب شده است که ترکیه به عنوان یک کنش ورز در صحنه خاورمیانه با نوعی تردید از سوی کنشگران منطقه‌ای و بین المللی روبه رو شود.”
این تحلیلگر مسائل خاورمیانه اظهار کرد: «از یک طرف عربستان، از طرف دیگر ایران، روسیه، آمریکا و … هیچ کدام ترکیه را در درون طیف خود نمی‌بینند این لغزندگی آرام آرام ترکیه را در وضعیت خاص و ساتیر گونه قرار داده است. به این ترتیب نه ایران می‌تواند کاملا به ترکیه اطمینان کند و نه مسکو ترکیه را در این بازی می‌بیند و نه حتی ایالات متحده آمریکا. دولت اسلامگرای حاکم بر ترکیه با توجه به کیش شخصیت اردوغان و تلاش او برای ایجاد فضایی که او را در چهارچوب سلیمان باشکوه گونه معرفی کند موجب شده این وضعیت به وجودآید.»
این استاد روابط بین الملل در توضیح سطح تحلیل دوم گفت: «ترکیه در بازی خود در خاورمیانه می‌خواهد از بَرج (خرج‌های غیر ضروری) ایران در چهارچوب مبارزه با ایالات متحده استفاده کند و در موقعیت مقتضی بار‌ها نشان داده است که از بَرج آمریکا برای گرفتن امتیاز از ایران بهره برداری نموده است.»
مطهرنیا افزود: «فلذا دولت حاکم بر تهران که در راس آن یک شیخ دیپلمات قرار دارد و در وزارت خارجه آن شخصیتی مانند ظریف، که به واسطه تجربه دیپلماتیک و تخصص علمی به خوبی به مسائل واقف است، به راحتی وارد بازی ترکیه در ارتباط با شمال سوریه نمی‌شود.»
او با اشاره به سخنان اردوغان درباره نقشه امریکا گفت: «بدیهی است که آمریکا برای ایران، روسیه، ترکیه، یمن، عربستان، و … حتی اردن برنامه دارد. اردنی که هیچ صدایی از آن شنیده نمی‌شود و بیشترین نقش را در پس پرده در چهارچوب سیاست‌های انگلیسی در منطقه دارد. پس این موضوع خیلی خاص و درخشانی نیست که اردوغان خبر داده است که آمریکا برای ایران و روسیه در شمال سوریه برنامه دارد. این امری مسجل است، اگر آمریکا برنامه نداشت امری غیر قابل پذیرش بود.»
این تحلیلگر مسائل خاورمیانه در ادامه درباره رویکرد محافظه کارانه ایران در قبال حمله سوریه افزود: «به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی ایران این بار بهتر از گذشته و با درایت و زیرکی عمل می‌کند، محافظه کاری امر بدی نیست. محافظه کاری زمانی بد است که عقلایی و مبتنی بر تدبیر نباشد بلکه مبتنی بر زبونی یا ترس باشد. محافظه کاری در ادبیات سیاسی یعنی با ترفند‌های رقبا آشنا بود و در دام‌های برساخته ان‌ها وارد نشد.»
این کارشناس مسائل منطقه معتقد است: «جهان به سوی تکثر پیش می‌رود. دولت‌های اقتدارگرای خاورمیانه باید بپذیرند که باید به قومیت‌ها و ملیت‌های درون خود احترام بگذارند و حقوق آن‌ها را رعایت کنند. کرد‌های ترکیه بخشی بزرگ از ملت ترکیه هستند. ممکن است اقلیت باشند، اما دارای جایگاه تاریخی در این جغرافیا هستند لذا باید حق و حقوق کرد‌ها در چهارچوب تمامیت ارضی ترکیه محترم شمرده شودهمانگونه که در کشور‌های دیگر مانند ایران و عراق و دیگر کشور‌ها این امر باید به درستی صورت پذیرد.»
او افزود: «آنچه که درباره آینده ترکیه مطرح است این است که باید شخص اردوغان به این باور برسد که او نمی‌تواند در قرن بیست و یکم میلادی به شخصیت کاریزماتیکی در حد و اندازه‌های سلطان سلیمان برسد. عصر دایناسور‌ها و رهبران بزرگ و عالی رتبه امپراطوری‌ها گذشته است. دیگر هیچ فردی، در هیچ کشوری در مدت زمان طولانی زمینه‌های فرهمندی را در خود ببینید.»
مطهری نیا گفت: «در آینده نزدیک رهبری در جهان می‌درخشد که در زمان محدودی در صحنه قدرت حضور داشته باشد و به موقع صحنه قدرت را ترک کند. پس اردوغانی که سعی دارد شخص مرکزی در ترکیه باشد و هر مخالفی را در درون حزب خود و احزاب دیگر مورد هجوم قرار می‌دهد دیر یا زود در مسائل بسیار بحرانی روبه رو می‌شود. ترکیه باید بداند در منطقه می‌تواند کنشگر فعال باشد، اما نمی‌تواند خواست ملک سلیمان بودن را در منطقه گسترش دهد. منطقه نیز به واسطه دانایی ملت‌ها ایجازه ایجاد یک اتحادیه با مرکزیت یک کانون قدرت را نمی‌دهد بلکه اتحادیه‌ها باید در قالب منافع متقابل و با تعهد درازمدت تشکیل شوند.»
