امشب؛ وقوع ماه‌گرفتگی بی‌تکرار تا ۱۹ سال آینده

آخرین ماه‌گرفتگی نیم‌سایه تا ۱۹ سال دیگر، امشب ساعت ۱۸ و ۴۴ دقیقه و ۱۱ ثانیه به وقت کشورمان آغاز می‌شود.

مسعود عتیقی با اشاره به رویداد ماه گرفتگی اظهار کرد: با توجه به اینکه مدار ماه نسبت به مدار زمین ۵.۱ درجه زاویه دارد، بدیهی است این دو مدار (مدار ماه و زمین)، در دو نقطه یکدیگر را قطع می‌کنند که به آنها “گره”می‌گویند و از اتصال دو گره به یکدیگر، “خط گره” به دست می‌آید.  هر گاه این خط گره به سمت خورشید باشد، ساکنان کره زمین شاهد وقوع خورشیدگرفتگی و یا ماه گرفتگی به ترتیب در هنگام ماه نو و ماه کامل (ماه بدر) خواهند بود.

وی در ادامه افزود: امشب، پس از دو هفته از وقوع خورشیدگرفتگی کلی-حلقوی (پنج‌شنبه ۳۱ فروردین) که در قاره استرالیا قابل مشاهده بود، ماه گرفتگی رخ خواهد داد که از نوع «نیمسایه» است.

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران تصریح کرد: به دلیل افت نامحسوس نور ماه در هنگام ماه گرفتگی نیمسایه، این نوع ماه گرفتگی معمولا مورد توجه رصدگران و عکاسان نجومی قرار نمی‌گیرد، ولی ماه گرفتگی ۱۵ اردیبهشت امسال پس از گرفت بامداد شنبه ۲۴ بهمن ۱۳۹۵، عمیق‌ترین ماه گرفتگی نیمسایه است و تا ۱۹ سال دیگر یعنی ماه گرفتگی نیمسایه شبانگاه دوشنبه ۷ مهر ۱۴۲۱ خورشیدی با چنین شرایطی تکرار نخواهد شد.

وی با تاکید بر اینکه ماه گرفتگی ۱۴۲۱ در ایران قابل رؤیت نیست؛ ماه گرفتگی نیمسایه ۱۵ اردیبهشت ماه جاری را به نسبت ماه‌گرفتگی تیره فرصت خوبی برای رصد دانست.

عتیقی با بیان اینکه علاقه‌مندان دانش ستاره‌شناسی کشور رصد این رخداد نجومی را از دست ندهند، یادآور شد: خوشبختانه در سراسر کشور این ماه گرفتگی با چشم غیرمسلح قابل مشاهده است. گرفتگی ماه امشب، ساعت ۱۸ و ۴۴ دقیقه و ۱۱ ثانیه به وقت کشورمان آغاز می‌شود، ولی در این زمان ماه در تهران در زیر افق بوده‌ و قابل مشاهده نخواهد بود. بدیهی است ماه حدود ساعت ۱۹ روز جمعه در تهران از افق جنوب شرق همراه با صورت فلکی ترازو (میزان) طلوع خواهد کرد.

این مسئول لحظه اوج این ماه گرفتگی را در ساعت ۲۰ و ۵۲ دقیقه و ۵۸ ثانیه ذکر کرد و گفت: در این لحظه ماه در آسمان قابل مشاهده است.

عتیقی با بیان اینکه ماه گرفتگی پیش رو در ساعت ۲۳ و یک دقیقه و ۴۵ ثانیه شبانگاه جمعه ۱۵ اردیبهشت به پایان خواهد رسید، عنوان کرد: این ماه گرفتگی در قاره‌های اروپا، آسیا، استرالیا و آفریقا و همچنین اقیانوس های آرام، اطلس و هند و در قطب جنوب نیز قابل مشاهده خواهد بود.

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران با بیان این‌اینکه دو نوع دیگر از ماه گرفتگی وجود دارد، گفت: یک نوع ماه گرفتگی جزئی است و زمانی رخ می‌دهد که بخشی از ماه از سایه زمین عبور می کند.

عتیقی، نمونه دیگر ماه گرفتگی را ماه گرفتگی کامل عنوان کرد و در باره آن توضیح داد: در ماه گرفتگی کامل تمام ماه در سایه زمین قرار می‌گیرد، ولی در ماه گرفتگی نیم‌سایه هیچ بخشی از ماه درون سایه زمین قرار نمی‌گیرد، به همین دلیل در گذشته و در نجوم قدیم به آن «خسوف غیر مرئی» می‌گفتند.

وی یادآور شد: ماه گرفتگی شبانگاه جمعه ۱۵ اردیبهشت به ساروس ۱۴۱ تعلق دارد که ۷۲ گرفت در آن واقع شده است. اولین گرفت این ساروس بیش از ۴۱۴ قبل و در شبانگاه دوشنبه چهارم شهریور سال ۹۸۷ خورشیدی به صورت نیمسایه رخ داده و آخرین گرفت از این دوره نیز ۸۶۵ سال بعد، دوشنبه ۲۰ مهر ۲۲۶۷ خورشیدی آن هم به صورت نیم‌سایه رخ خواهد داد. گرفت ۱۵ اردیبهشت امسال بیست و چهارمین گرفت از ۷۲ گرفت این ساروس است.

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران ادامه داد: در این ساروس ۳۲ ماه گرفتگی نیم‌سایه، ۱۴ ماه گرفتگی جزیی و ۲۶ گرفت کلی رخ خواهد داد.

عتیقی ساروس را واژه‌ای بابِلی به معنای «دوره» دانست و در پایان خاطرنشان کرد: این واژه بیانگر دوره‌های تکرار ماه‌گرفتگی‌ها و یا خورشیدگرفتگی‌های با شرایط یکسان است که برابر ۱۸ سال و ۱۱ روز و ۷ ساعت و ۴۹ دقیقه است.

/هشت دی