هشدار به مدیران تلویزیون؛ از آن طرف بام نیفتید
گزارشی درباره موج گسترده برنامه‌های استعدادیابی؛
مدیران صداوسیما بار دیگر با موفقیت یک برنامه، به‌دنبال سری دوزی افتاده‌اند. اینک چندماهی است موج ساخت برنامه‌های استعدادیابی در تلویزیون به‌راه افتاده و هر دم از این باغ بری می‌رسد؛ روندی که می‌تواند خیلی زود به دل‌زدگی تماشاگران منتهی شود.
مهدی درستی: سال‌ها نیاز به ایجاد بستری برای کشف استعدادها در حوزه‌های مختلف در قالب یک برنامه تلویزیونی که برای تماشاگران جذاب باشد در ایران احساس می‌شد. از ۴ سال پیش بود که چند شبکه تلویزیونی به صورت جسته و گریخته، برنامه‌هایی را روانه آنتن کردند که هیچکدام نتوانستند به معنای واقعی استعدادیابی کنند و خیلی زود عمرشان به پایان رسید؛ برنامه‌هایی که اکثرا اقتباسی از نمونه‌های خارجی در حوزه خود بودند.
«آقای گزارشگر» که مختص به گزارشگری ورزشی بود، نسبتا تجربه موفقی در این زمینه بود و توانست تماشاگران را با خود همراه کند، با این‌که این برنامه چهار چهره مستعد را معرفی و جذب تلویزیون کرد، اما بیشتر در حد یک شوی تلویزیونی باقی ماند. «ستاره ۲۰» در شبکه نمایش هم یک برنامه استعدادیابی بازیگری بود که خیلی زود به پایان خط رسید و شرکت‌کنندگان در آن سرنوشت نامشخصی پیدا کردند.
از این دست برنامه‌ها می‌توان به «شب کوک» (حوزه خوانندگی)، «جادوی صدا» (دوبله و گویندگی)، «خندوانه»(استنداپ کمدی) و… اشاره کرد که هر کدام برای مقطعی توانستند دل مخاطبان را تا حدی با خود همراه کنند، اما هیچ‌گاه در عرصه استعدادیابی جریان‌ساز یا ماندگار نشدند.
راه افتادن موج ساخت برنامه‌های استعدادیابی
این روند کج دار و مریز ادامه داشت تا این‌که از نیمه سال ۹۷، به یک‌باره اخباری از تلویزیون به گوش رسید که حکایت از تصمیمی جدی برای ساخت نمونه‌های ایرانی برنامه‌های استعدادیابی خارجی داشت و به نظر می‌رسید که این بار قرار نبود این اتفاق در حد چند وعده عملی نشده باقی بماند.
استارت کار با یک برنامه استعدادیابی در همه حوزه‌ها خورد که قرار بود تقلیدی از یک برنامه آمریکایی باشد، اتفاقی که قرعه آن به نام شبکه سه افتاد و احسان علیخانی مجری و تهیه‌کننده برنامه «ماه عسل» نیز عهده‌دار ساخت و اجرای آن شد.
این برنامه که «عصر جدید» نام گرفت، زمستان ۹۷ با حال و هوایی بسیار شبیه به نمونه آمریکایی، روی آنتن شبکه سه سیما رفت و از همان روزهای نخست با واکنش‌های مثبت و منفی بسیاری همراه شد. عصر جدید به نسبت در جلب نظر تماشاگران تلویزیون تا کنون موفق بوده که این ویژگی ذاتی هر برنامه استعدادیابی است، چرا که تماشای چهره‌های مختلف که هر کدام در یک زمینه‌ای تبحر دارند، برای مردم همواره جذابیت داشته و دارد. این برنامه آرام آرام به روزهای پایانی مرحله اول خود می‌رسد و قرار است به زودی مرحله فینال آن روانه آنتن شود.
البته برنامه علیخانی تنها گزینه مدنظر مدیران صداوسیما نبود و آن‌ها تصمیم به ساخت برنامه‌های استعدادیابی در حوزه‌های دیگری چون فوتبال هم داشتند، تصمیمی که با موفقیت نسبی «عصر جدید» قطعیت بیشتری پیدا کرد و خیلی زود پروژه «ستاره‌ساز» با محوریت استعدادیابی در حوزه فوتبال از نوجوانان مستعد کلید خورد.
برنامه‌ای که از حضور چهره‌هایی چون محمدحسین میثاقی در کنار امیرعلی دانایی بازیگر سینما و تلویزیون که در گذشته فوتبالیست حرفه‌ای نیز بوده است بهره‌مند بود و در کنار آن‌ها چهار چهره فوتبالی یعنی خداداد عزیزی، فیروز کریمی، مجتبی جباری و ادموند بزیک به عنوان مربی و کارشناس حضور داشتند.
این برنامه به طور ویژه به شناسایی استعدادهای فوتبالی ایران در نقاط مختلف کشور پرداخته و قرار است در نهایت هم چهار استعداد برتر را به جامعه ورزشی معرفی کند. البته در این روزها میثاقی از این برنامه جدا شده و محمدرضا احمدی جای او را گرفته است.
باز پای توسکا و روبیکا به میان آمد
به نظر می‌رسد طعم ساخت برنامه‌های استعدادیابی بزرگ آنچنان زیر دندان مدیران صداوسیما مزه کرده است و حسابی به مذاق‌شان خوش آمده که از آن سمت بام افتاده و می‌خواهند هر چه برگ برنده در این زمینه دارند را رو کنند، فارغ از آنکه ممکن است این نگاه در نهایت به ضررشان تمام شده و مخاطب را پس بزند.
این روزها در ساعات مختلف، تبلیغ برنامه‌ای به نام «شگفت‌انگیزان» با حضور شهاب حسینی پخش می‌شود، برنامه‌ای که آن هم قرار است مختص استعدادیابی باشد و آن‌طور که پیداست، محتوایی بسیار نزدیک به «عصر جدید» دارد. البته این برنامه هنوز وارد پروسه تولید و پخش از تلویزیون نشده است و مراحل مقدماتی خود را سپری می‌کند.
این برنامه که در قالب یک آکادمی تعریف شده است، تلاش می‌کند تا از تفاوت خود با دیگر برنامه‌های استعدادیابی بگوید، آن‌طور که سازندگان «شگفت انگیزان» اعلام کردند این برنامه از علاقه‌مندان به حوزه‌های مختلف دعوت می‌کند تا از طریق اپلیکیشن روبیکا ثبت‌نام کنند، سپس با کارشناس مختص هر حوزه لینک شده و به یادگیری در حوزه موردنظر بپردازند و در نهایت در صورت کسب توانایی‌های لازم به مرحله نهایی برسند.
اما آنچه در مورد این برنامه بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد، نقش اپلیکشن روبیکاست، دو برنامه استعدادیابی دیگری که به آن‌ها اشاره شد هر چند که با روبیکا ارتباط دارند و بخشی از اتفاقات برنامه را مردم با استفاده از این اپلیکیشن رقم می‌زنند اما گویا حضور کمرنگ آن در برنامه «عصر جدید» باعث شده تا شرکت توسکا به فکر تهیه یک برنامه استعدادیابی ویژه بیفتد که روبیکا نقش کلیدی و اساسی را از صفر تا صد آن بر عهده داشته باشد.
برنامه‌ای که نتوانست رقابت کند و تعطیل شد
در کنار این سه برنامه، قرار بود یک برنامه استعدادیابی دیگری به نام «هنرپیشه» که به صورت حرفه‌ای به حوزه بازیگری اختصاص داشت با تهیه‌کنندگی محمدمهدی عسگرپور روانه آنتن شبکه نسیم شود که پروژه آن ناتمام ماند و ره به جایی نبرد.
بیژن میرباقری، کارگردان برنامه استعدادیابی «هنرپیشه»، رقابت میان اپلیکیشن‌های حامی برنامه‌های رقیب این مجموعه را در تعطیل شدن تولید و پخش آن بی‌تأثیر ندانسته و وجود رقابت بین برنامه‌های استعدادیابی علت توقف این برنامه می‌داند.
در نهایت عسگرپور اعلام کرد که این برنامه با دستور مستقیم رییس سازمان صداوسیما تعطیل شده است. البته برنامه آموزشی و استعدادیابی که بهروز افخمی هم بنا داشت در شبکه پنج آغاز کند نیز همچنان خبری از آن نیست و باید دید این برنامه هم سرنوشت مشابه «هنرپیشه» پیدا کرده است یا نه.
کپی کاری تا کی ادامه دارد؟
آنچه در نهایت از این تصمیم‌ها بر می‌آید این است که مدیران صداوسیما رویکرد فلافلی‌ها را در پیش گرفته‌اند که با موفقیت نخستین برنامه، بدون هیچگونه خلاقیت و نوآوری به ساخت یک برنامه مشابه دیگر اقدام می‌کنند و این منوال همینطور ادامه پیدا می‌کند تا دیگر همانطور که در هر نقطه‌ای از شهر که چشم بچرخانید چند فلافلی کنار هم می‌بینید، در هر شبکه تلویزیون نیز شاهد یک برنامه استعدادیابی اختصاصی باشید. رویکردی که فارغ از رقیب‌سازی برای برنامه‌ها، مخاطب را هم دل‌زده خواهد کرد به شکلی که دیگر به تماشای هیچ یک از برنامه‌ها ننشیند چرا که همه در حال تکرار یک اتفاق هستند.
تجربه نیز این مسئله را ثابت کرده و بارها شاهد دل‌زدگی مخاطبان از برنامه‌های مشابه تلویزیون بوده‌ایم که در نهایت منجر به سری‌سازی، سطحی‌نگری و بی‌خلاقیتی سازندگان شده است و چاره‌ای جز به پایان خط رسیدن را برایشان باقی نگذاشته است، از سریال‌های ۹۰ قسمتی گرفته که آنقدر ادامه پیدا کرد که لوس شد تا سریال‌های ماورایی ماه رمضان و دیگر برنامه‌های ناموفق تکراری تلویزیون. باید منتظر ماند و دید که پایان این اقدامات هیجانی چه خواهد شد و باز هم شاهد افول و تعطیلی پروژه برنامه‌های استعدادیابی خواهیم بود؟
/خبرآنلاین