سید محمد علوی/ بومگردی، هدف تا اجرا !
یادداشت اختصاصی تدبیرشرق-سید محمد علوی// در روزهای ابتدایی انتصاب استاندار محترم با پیشنهاد جناب دکتر سالاری مبنی بر اولویت های توسعه ای استان گیلان پس از مدتی بررسی کارشناسی ، تفاهم نامه ای در خصوص گردشگری روستایی بر مبنای سند و برنامه چشم انداز استان در قالب احداث واحد های بومگردی روستایی میان معاونت هماهنگی عمرانی استانداری گیلان با اداره کل میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری و اداره کل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی منعقد گردید که خبر از عملیاتی شدن این مهم در استان گیلان داشت. پیوست این تفاهم نامه فلوچارت فرایند اجرایی و همچنین نقشه های فنی مهندسی بود که به همت و پشتوانه سازمان نظام مهندسی استان گیلان بعنوان همکار و همیار این طرح و پروژه تهیه و تنظیم شده بود.
اگر از نقاط ابهام طرح بزرگ، از جمله چگونگی تعیین تعداد ۵۰۰۰ واحد برای استان و همچنین محدود بودن شرایط صدور و واگذاری مجوز تا تعریف نشدن سیستم آموزشی میزبان برای متقاضیان با توجه به ظرفیت موجود استان و همچنین چگونگی سیستم بازاریابی، می توان گفت در مجموع این پروژه در صورت موفقیت در اجرا می تواند بعنوان یک طرح اشتغالزا در توسعه پایدار گیلان به خصوص نواحی روستایی بسیار ویژه ، هدفمند و تاثیر گذار باشد.
در همان مقطع علیرغم مسئولیت اجرایی در این طرح بنا به وظیفه در یاد داشتی تحت عنوان “بومگردی طرحی بر لبه تیغ” با نگاهی تخصصی به قوّت ها و چالش های این طرح بزرگ پرداختم . بدلیل نگاه تحلیلی منتقدانه به جزئیات طرح حتی مورد خطاب برخی از مسئولین نیز قرار گرفتم هر چند با هر نگاهی تنها هدفم از آن نگارش اصلاح امور تا ایجاد وضعیت مطلوب بود اعتقاد دارم اگر موضوعات مورد نقادی و تحلیل قرار نگیرد بدون شک از مسیر اصلی خود منحرف و دچار مشکلات بزرگتری خواهد شد.
امروز به همت عوامل اجرایی و دستگاه های متولی و با همکاری دهیاران محترم و با هدایت استاندار محترم که به توسعه گردشگری استان تاکید داشته و دارند ، که این موضوع با انتصاب مشاور عالی در این حوزه رنگ بیشتری به خود گرفته است ، از نظر کمّی تعداد متقاضیان به تعهد حدود پنج هزار واحدی محقق شده ، و از این میان ، تعداد زیادی از متقاضیان پس از طی این فرایند پیچیده و زمان بر (که خود یکی از نکات منفی بود) برای دریافت تسهیلات روستایی از طریق سیستم تسهیلاتی کارا با سود تک رقمی ۶ درصدی با گذر از مصوبه کار گروه اشتغال و سرمایه گذاری استان و شهرستان ها به بانک های عامل معرفی شده اند ، امید است در ادامه مسیر با همکاری بانک های عامل تسریع در فرایند در دستور کار قرار گیرد.
در اینجا نکاتی است که چالش آینده است اشاره می گردد که بعنوان فردی که درون ماجرا بوده و اندک تخصص و تجربه یی در این حوزه داشته ام و بر اساس تعهدی که همگی به سرزمین خود داریم تنها بمنطور تکرار و یادآوری بیان می نمایم ، امیدوارم بدون نگاه جهت گیرانه به این مطالب توجه شود ، موارد مطرح شده توسط مسئولین معزز و کارشناسان محترم مورد تحلیل نیز قرار گیرد.
اولین نکته آنکه در جلسات توجیهی در بدو امر ، یکی از شاخصه ها و اولویتهای ایجاد طرح های بومگردی نسبت به سایر تاسیسات گردشگری از جمله هتل ها و سایر تاسیسات ، هزینه کم راه اندازی و مقرون به صرفه بودن ایجاد واحد بومگردی به عنوان نقطه قوت مطرح گردید ، به عنوان مثال، راه اندازی یک واحد اقامتی در طرح بومگردی را با هزینه حدود ۳۸ تا ۴۳ میلیون تومان میسر می دانستد که همین عدد برای راه اندازی ظرفیت مشابه در قالب هتل یا اقامتگاه های مدرن بین ۲۵۰ تا ۴۰۰ میلیون تومان بر آورد و تخمین زده می شد.
در حالی که امروز در عمل مشاهده می شود برای راه اندازی یک واحد بومگردی در قالب طرح تیپ ۱ به که عنوان مثال دو طبقه واحد ۹۰ متری در مجموع ۱۸۰ متر مربع بر آورد ساخت و ساز و تجهیز تا بهره برداری حدود ۳۰۰ میلیون تومانی تسهیلات علاوه به آورده متقاضی شامل ( زمین ، هزینه صدور مجوز و بیست درصد آورده نقدی) در نظر گرفته شده است.
بی شک موضوع سهم آورده نقدی بیست درصدی متقاضیان که عموماً محلی و با بضاعت مالی کم هستند در کنار نحوه تامین تضامین مد نظر بانک مشکل مهم دیگریست که قابل طرح در این مجال نمی باشد ،اینجا تنها موضوع توجیه اقتصادی یک طرح بومگردی در بانک ها را تحلیل می کنیم.
همانگونه که در دستور العمل پرداخت تسهیلات اشتعالزایی روستایی آمده در پروژه های سرمایه گذاری دوره مشارکت و تنفس و بازپرداخت در مجموع ۹ سال در نظر گرفته شده است با نرخ سود ۶ در صد. بعنوان مثال یک تسهیلات ۳۰۰ میلیونی برای یک طرح بومگردی تیپ یک را در نظر بگیریم بطور حدودی در طول این ۹ سال در ازای ۳۰۰ میلیون تسهیلات تقریباً ۴۶۰ میلیون تومان در ۷۲ ماه تقسیط و بازپرداخت شود، عددی حدود ۶/۵ میلیونی در ماه را شامل میشود در کنار این مبلغ با توجه به ثبت نام متقاضی در سیستم کارا، تعهد ۳ نفر اشتغال با پرداخت حدود ۶ میلیون تومان شامل حقوق و مزایا بیمه سنوات و عیدی و… هر ماهه خواهدداشت و اگر به موارد فوق هزینه های جاری و مواد اولیه و سوخت و انشعابات و… را هم اضافه کنیم به این نتیجه خواهیم رسید که یک واحد بومگردی تقریباً در طول هر ماه چیزی حدود ۱۵ میلیون تومان‌هزینه دارد. حال با در نظر گرفتن ضریب اشغال میانگین ۶۰ در صدی واحدهای اقامتی استان در طول سال ، یعنی این واحد بوگردی ۱۸ روز در ماه پر خواهد بود که برای یک بومگردی ۲ واحدی می شود ۳۶ شب اقامت، اگر بخواهیم فقط درآمد هزینه صفر داشته باشیم نرخ هر شب اقامت هر واحد تقریباً باید ۴۲۰ هزار تومان اجاره رود! آیا یک روستاگرد که توقعش از اقامت در یک واحد بومگردی آسایش و اقامت ارزان است آیا حاضر به پرداخت این مبلغ یعنی بالاتر از قیمت اتاق در یک هتل ۵ ستاره خواهد بود!
آیا این مبلغ با هدف سفر ارزان و توسعه گردشگری بومی همسویی دارد؟ آیا این مبلغ با واقعیت امروز جامعه و دیدگاه اقتصاد مقاومتی همسویی دارد؟
از طرف دیگر به فصل بارش گیلان گام می نهیم با طولانی شدن روند تایید طرح ها و فرایند پیچیده تصویب در کارگرو ها و حجم بالای تعداد پرونده های در دست بررسی ، در کنار هزینه صدور پروانه و تاییده نظام مهندسی ، گامهای متقاضیان سست شده و با توجه به استفاده از مصالح بومی و بیشتر چوبی در این ساختمان ها و با شروع فصل بارندگی عملیات اجرایی این پروژه ها دچار مشکلاتی فیزیکی خواهند شد که بی شک در نحوه و مدت قرارداد ها و دوره مشارکت بانکی تاثیرگذار خواهد بود.
حال برای رفع این مشکلات از جمله با هدف کاهش قیمت تمام شده اجرای این پروژه ها پیشنهاد می گردد شرکتهای فنی و پیمانکار توانمند که مورد تایید مراجع ذیصلاح باشند به عنوان انبوه ساز وارد ماجرای ساخت شوند تا قیمت تمام شده کاهش یافته و کیفیت ابنیه در حد استانداردهای مناسب اجرا شوند.
پیشنهاد دیگر آنکه برای اقتصادی کردن و توجیه بانکی پروژه های بومگردی واحدهای کوچک با متراژهای ۲۵ تا ۵۰ متر به تعداد ۴ تا ۸ واحد در هر قطعه زمین بسته به موقعیت روستا در دستور کار و اولویت مراجع صدور مجوز قرار گیرند و از طرفی جهت کاهش هزینه ها در کنار ضریب منطقه یک برای صدور پروانه بمنظور کمک بیشتر سهمیه مهندسین نظام در نظارت این پروژه ها از سهم حق نظارتشان کسر نگردد. همچنین مناسب است در راستای ارائه خدمات ، متناسب به نیاز و خواست مشتری با بهره گرفتن از اساتید مجرب که آشنا با فرهنگ غنی بومی و سنتی گیلان و بهره مندی از مدرسین آشپزی در تهیه غذاهای بومی از محصولات و مواد اولیه محلی اقدام گردد همچنین نحوه مشتری مداری با تکیه بر دانش روز که بر گرفته از دانش مدرسین و آموزشگاه های دارای مجوز از سازمانهای متولی اقدام گردد.
اگر به این شکل و بطور موازی در کنار هم موارد مطروحه مدیریت نگردد بی شک بجای مجموعه های بومگردی ، خانه مسافرهایی خواهیم داشت که تنها از نظر سبک معماری سنتی و بومی اند هر چند چهره روستاها را بیشتر به گذشته پیوند می زنند اما آن هدف غایی که همانا احیا و تعامل فرهنگ پذیرایی و آداب و رسوم گیلان قدیم و ایجاد اشتغال پایدار روستایی و ارتقاء کیفیت سفر محقق نخواهد شد.
بنابر موارد اشاره شده پیشنهاد دارم اگر هم کمیت موضوع صدور مجوز تحت تاثیر قرار گیرد و از تعداد کاسته شود و با هدف اهمیت کیفی سازی در اولویت اوّل احیا و بازسازی مساکن قدیمی روستایی قرار گیرد و در کنار آن فارغ التحصیلان علاقه مند که در رشته های مرتبط با گردشگری تحصیل نموده اند با گذران دوره های عملی در مجتمع های بومگردی موفق موجود از حمایت و امتیازات در ایجاد مجتمع های تخصصی قرار گیرند.
سید محمد علوی
