روسیه سال جدید را با این تهدیدها آغاز کرد

هفته‌نامه آرگومنتی‌ای‌فاکتی از صاحبنظران اقتصادی در مورد مهم‌ترین و محتمل‌ترین چالش‌های پیش روی اقتصاد روسیه در سال ۲۰۱۸ پرسش کرده است.

اوضاع مالی نابسامان جمعیت
صاحبنظران می گویند اوضاع درآمدهای واقعی جمعیت که از سال ۲۰۱۴ رو به کاهش بوده یکی از چالش‌های اقتصادی کلیدی سال ۲۰۱۸ می‌باشد. این نمودار فقط طی سال گذشته ۱۱ درصد سقوط کرد. همچنین مسئله نابرابری درآمدهای شهروندان کم درآمد و پر در آمد در روسیه خیلی حاد می‌باشد. چنانچه سنجش “کردیت سوئیس” (Credit Suisse) نشان داد، در روسیه ۱۰% ثروتمند جمعیت روسیه ۹۰ درصد دارایی کشور را کنترل می‌کنند. برای مثال در چین ۱۰ درصد ثروتمند جمعیت ۷۰ درصد ثروت کشور را کنترل می‌کنند.
یلنا کریلوا (Yelena Krilova) پروفسور دانشگاه علوم انسانی مسکو و رئیس کرسی مالی و اقتصادی این دانشگاه می‌گوید: درآمد اصلی اقتصاد روسیه از رانت طبیعی دریافت می‌شود . این رانت به گروه فوق العاده محدود – الیگارشی – تعلق دارد. روابط رانتی به سراسر اقتصاد روسیه رخنه می‌کند. رشد آنها باعث پایین رفتن درآمدهای واقعی و سطح زندگی می‌شود.

سرگئی ارلوف (Sergey Orlov) پروفسور دانشگاه اقتصادی پلخانوف روسیه خاطر نشان می‌کند: “این خطر مشهود برای ثبات اقتصادی و اجتماعی حداقل طی ربع قرن گذشته مطرح بوده ولی بین تهدیدهای سال ۲۰۱۸ قرار گرفت زیرا تاکنون فی‌الواقع برای کاهش آن اقدام نشده است. مساعی اقتصادی کلان در این بخش طی ۲۵ سال گذشته بطور کامل بکار گرفته شده و هیچ ثمری نداده است.

نابرابری نه تنها بین گروه‌های مختلف جمعیت بلکه بین مناطق هم شدت می‌یابد. میانگین دستمزد در مسکو امروز به ۱۰۰ هزار روبل نزدیک می‌شود که تقریباً سه برابر بالاتر از میانگین این نمودار در سطح سراسر کشور است. این یکی از مشخصات تفاوت بین درآمدها در شهرهای بزرگ و شهرهای خرد است. تفاوت بین مناطق دارای منابع طبیعی سرشار و ساکنان مناطق حوزه‌های فدرال جنوبی و قفقاز شمالی از این فاحش‌تر است”.

کریلوا بنوبه خود می‌افزاید پایین رفتن سطح زندگی جمعیت به بحران سامانه بهداشتی و بدتر شدن وضع جسمانی هموطنان منجر می‌شود.

اصلاح سامانه بازنشستگی
کارشناسان همچنین سال به سال می‌گویند که اقدام حکومت برای مدرن سازی سامانه بازنشستگی تهدیدی برای اقتصاد کشور است. اولگا لبدینسکایا (Olga Lebedinskaya) دانشیار دانشگاه اقتصادی پلخانوف احتمال راه افتادن اصلاحات دیگر در این حوزه را فوق العاده بالا تلقی می‌کند. وی می‌گوید “میانگین طول عمر در روسیه بالا رفته و امروز بالاترین سطح مرگ و میر در سن بالاتر از ۶۵ سال قرار دارد در حالی که در سال ۱۹۲۶ بالاترین سطح مرگ و میر بین اطفال زیر ۴ سال ثبت می‌شد. بار نگاه داشتن بازنشستگان برای افراد شاغل رشد می‌کند و ضمناً این افراد هم جوان نیستند. و مسئله حتی به بازدهی سیاست صندوق بازنشستگی ارتباط نداشته بلکه به عوامل عینی وابسته است”.

اما بازی‌های بی‌پایان در جهت اصلاح سامانه بازنشستگی می‌تواند اعتماد افراد شاغل به سامانه بازنشستگی را بطور نهایی مختل کند. در این صورت دریافت حق بازنشستگی دیگر انگیزه‌ای برای فعالیت علنی آنها نخواهد بود. انتقال مردم به دریافت دستمزدهای خاکستری و حتی سیاه برای اقتصاد ملی هزینه گزافی خواهد داشت.
علاوه بر این، ابهام در مورد امور مربوط به حق بازنشستگی در بلندمدت می‌تواند برای اقتصاد ملی گران تمام شود. هم اکنون پیشبینی‌های مأیوس کننده‌ای مطرح می‌شود: حق بازنشستگی واقعی جمعیت حداقل ۲۰ سال دیگر رشد نمی‌کند.

اعتیاد نفتی
اوضاع بازار مواد هیدروکربنی هم باعث اعتماد به نفس نمی‌شود. سقوط سه سال پیش قیمت نفت به سقوط درآمدهای جمعیت، سقوط نرخ روبل و بهم خوردن ثبات اقتصاد منجر شد. در حوزه انرژی دو امر می‌تواند روسیه را تهدید کند: سقوط دوباره قیمت‌ها و گردش روسیه از غرب به سوی شرق، در وهله اول به سوی چین. معلوم است که چینی‌ها دوست ندارند قیمت بالایی پرداخت کنند. در نتیجه ممکن است روسیه با بالا بردن صادرات به چین درآمد کمتر از آن که انتظار میرفت کسب کند.

بازار کار
یلنا کریلُوا خطری در اوضاع بازار کار روسیه هم مشاهده می‌کند. اولاً روندهای سایه در بخش اشتغال سر خود جمعیت مطرح است که در نتیجه آن بودجه از مبالغ هنگفتی محروم می‌شود. اگر مسئله سامانه بازنشستگی و بهم خوردن اعتماد مردم به آن هم در نظر گرفته شود میتوان دید که تعداد افراد فعال در اقتصاد سایه رو به رشد می‌رود.
وخامت ترکیب کیفی بازار کار خطر دیگر متوجه روسیه است. کریلُوا می‌گوید: “ترکیب کیفی مهاجران در حال عزیمت از روسیه خیلی بالا است. اینها متخصصین ماهر (در وهله اول متخصصین رشته های علمی و تحقیقی در بخش علوم تجربی چون فیزیکدانان، ریاضیدانان، شیمیدانان، زیست شناسان و امثالهم) هستند که می‌توانند در بسیاری کشورها با درآمد بالا استخدام شوند. اما مهاجرانی که وارد روسیه می‌شوند ساکنان کشورهای خارج نزدیک هستند که می‌خواهند مشاغل نیازمند به مهارت اندک را بدست آورند”.
به گفته کریلُوا، فعلاً مهاجرت سطح دوم در روسیه غالب است. معنای آن برای اقتصاد سطح پایین بازدهی فعالیت تولیدی می‌باشد. علاوه بر این، مهاجران وارد شده از کشورهای جامعه کشورهای مشترک‌المنافع که مشغول فعالیت دارای مهارت پایین هستند ترجیح می‌دهند درآمد خود را به خانه فرستاده و آن را در روسیه خرج نکنند. سال گذشته ۱,۹ میلیارد دلار فقط به تاجیکستان حواله شده است.

ارز دیجیتالی (Cryptocurrency)
به گفته لبدینسکایا ارز دیجیتالی تهدید مشخصی برای روسیه در بر دارد: “در مرحله کنونی فعلاً ابهام کامل حکمفرما شده است. برخی صاحبنظران (چون Standpoint Research) ادامه رشد نرخ بیت کوین (Bitcoin- شناخته شده ترین ارز دیجیتالی) را پیشبینی می‌کنند، دیگرات اصرار دارند در بازار حبابی شکل می‌گیرد که می‌تواند طی سال آینده به سقوط ۷۵ درصدی نرخ منجر شود. سال آینده دولت (روسیه) که سابقاً بطور قطعی با شناسایی بیت کوین مخالفت می‌کرد می‌تواند عملیات مالی با کاربرد ارز دیجیتالی را علنی کند و این مرحله جدید توسعه ابزار مذکور در روسیه خواهد بود”.

فشار تحریم‌ها
در نهایت فشار تحریم ها و مجازات‌ها را نباید فراموش کرد. کشورهای غربی قصد رفع مجازات‌های روسیه را ندارند. برعکس، انتظار می‌رود اوایل سال آینده تحریم روسیه از طرف ایالات متحده شدت یابد. آنتون سیلوانوف (Anton Siluanov) وزیر دارایی روسیه قبلاً گفته که بودجه سال آینده با در نظر گرفتن بکار گرفتن مجازات‌ها (علیه روسیه) طراحی می‌شود. تنزل نرخ روبل، خروج سرمایه خارجی و سقوط درآمدهای جمعیت بین عواقب شدت یافتن مجازات‌ها قرار دارد.

۴۹۲۶۱