چرا استان گیلان توسعه و تحول نیافته است؟!

بهرام یعقوبی بیجاربنه*

ارزیابی عملکرد دستگاه‌ های اجرایی و نهادی یکی از روشها و اقدامات بسیار مهم و راهبردی در حرکت به سمت اصلاح نظام اجرایی و اداری در مسیر تحقق توسعه و تحول در یک استان است. اثر بخشی و کارآمد بودن این ارزیابی زمانی خواهد بود که آثار ارزیابی عملکرد دستگاه ‌ها در نظام اداری و اجرایی نمایان باشد و بصورت دقیق و شفاف بخش‌ هایی که عملکرد ضعیف و منفی و یا قوی و مثبت داشته اند را آشکار کند و پس از آن چگونگی برخورد و پیگیری ها و اصلاح یا تشویق و هر نوع تصمیم گیری را مشخص نماید.

استان گیلان با توجه به عوامل و دلایل بسیار از جمله وضعیت و شرایط اقلیمی و جغرافیایی و سیاسی، ژئوپولتیک، استعدادها و ظرفیت ها و منابع انسانی و مانند آن و از جمله مجاورت آن با دریای خزر- بعنوان منبع و بستر عظیمی از انرژی و ثروت و تولید و اشتغال زایی- همواره از آمادگی و پتانسیل مناسب و مطلوبی برای رشد، توسعه و تحول در همه ابعاد اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی برخوردار بوده است و چه بسا می تواند گوی سبقت را در این زمینه از سایر استانهای کشور برباید.
در بخش مستندات، سیاست ها و برنامه ها و بسترهای لازم جهت تحقق توسعه و تحول استان، می توان به اهداف رشد و توسعه مندرج در سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران در افق ۱۴۰۴، سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی و سیاستهای کلی نظام اداری ابلاغی مقام معظم رهبری، برنامه پنجساله توسعه کشور، قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی و برنامه ها و مصوبات دولت؛ بویژه در بخش استانی اشاره کرد که متأسفانه علی رغم وجود این بسترها و ظرفیت ها، بر اساس شواهد و قراین و آمارها، استان گیلان هنوز نتوانسته به توسعه و تحول مناسب و مطلوبی در حد استعدادها و ظرفیت های خود دست یابد!
اکنون می توان این پرسش اساسی را مطرح کرد که مشکلات و موانع موجود بر سر راه تحقق این توسعه و تحول کدامند و چرا توجه و اهتمامی جدی، اثرگذار و عملی برای رفع آنها صورت نمی گیرد؟ آیا این إهمال و قصورها به بخش سیاستگذاری ها، قانونگذاری ها و برنامه ریزی ها باز می گردد و یا به بخش اجرایی و نظام مدیریتی و یا نظارتی؟ و یا می توان پرسید که نقش و سهم هر یک از این عوامل در عدم تحقق توسعه و تحول استان در زمینه های مختلف چه میزان است؟!
هر چند در طی چهار دهه گذشته اقدامات و تلاش های مفید و ارزشمندی در زمینه رشد و توسعه استان گیلان صورت گرفته است، اما استان گیلان، هنوز تا رسیدن به جایگاه واقعی و شایسته خود فاصله زیادی دارد و واقعیت های عینی نشان می دهد که توسعه و تحول مناسب در محور کشاورزی، صنعتی(صنعت کشتی سازی، صنایع دریایی، صنایع دستی، …) حمل و نقل، تولید انرژی، گردشگری، علمی و فناوری و مانند آن و بویژه در بخش تولید و اشتغال بومی و استانی و اقتصاد درون زا و غیر متکی به بودجه های نفتی و مالیاتی، صورت نگرفته است.
از سوی دیگر با توجه به عوامل و دلایل بسیار از جمله استعدادها و ظرفیت های استان گیلان، نظام مدیریتی و برنامه ای و نظارتی استان مشخص نکرده است که اولویت و یا محور اصلی توسعه استان کدام است و در این زمینه چه چشم انداز و برنامه و سیاست های راهبردی را برای استان تدوین کرده اند! همچنین این مسئله مغفول مانده است که جایگاه «توسعه دریا محور» در استان به چه میزان از اولویت برخوردار است!؟
بدیهی است که در این زمینه باید در راستای آسیب شناسی عوامل سیاستگذاری اجتماعی سازی و دلایل عدم توسعه و تحول استان به ارزیابی عملکرد همه عوامل مرتبط با این مسئله و از جمله عملکرد عوامل سیاستگذاری و تصمیم گیری، برنامه ریزی، اجرایی، نظارتی و بویژه عملکرد استانداران، نمایندگان استان در مجلس شورای اسلامی، بعنوان مبادی قانونگذاری و نظارت بر اجرای قوانین مجلس و مصوبات دولتی پرداخت. همچنین باید به این مسئله نیز توجه کرد که یک استاندار بر اساس قانون در قلمرو مأموریت و وظایف خویش، بعنوان نماینده عالی دولت، مسئولیت اجرای سیاست های عمومی کشور درارتباط با وزارتخانه ها، مؤسسات و شرکت های دولتی و سایر دستگاههایی که بنحوی از بودجه عمومی دولت استفاده می نمایند، و نیز نهادهای انقلاب اسلامی، شوراهای اسلامی شهر و روستاها، شهرداری ها و مؤسسات عمومی غیردولتی را عهده دار است. در این راستا به عنوان نمونه باید به تحلیل و واشکافی این مسئله پرداخت که با توجه به تغییر هفت استاندار گیلان(از دولت نهم تا دولت دوازدهم)، چگونه می توان به تثبیت و اجرای برنامه های استانی توسط عالی ترین نهاد اجرایی در استان که دستگاهها و نهادهای فوق الذکر را زیرپوشش دارد امید بست و از توسعه و تحول در سایر بخش ها سخن گفت؛ در حالی که بازه زمانی پیش بینی شده برای برنامه های توسعه کشور در قالب اهداف کمی و کیفی و راهبردی به مدت پنج سال است؟!
در یادداشت های بعدی به تحلیل هر یک از عوامل عدم تحقق توسعه و تحول استان و یا موانع و نقایص و نیز برخی إهمال و قصورهای بخش های مختلف در این زمینه خواهیم پرداخت.

* نماینده ادوار مجلس از لاهیجان و سیاهکل و صاحب نظر در حوزه سیاستگذاری و برنامه ریزی راهبردی