استراتژی «ایستادگی» و «تعامل» از تهران تا نیویورک/تیر بی‌رمق دلواپسان به‌سوی ظریف و روحانی /پیام قاب عکس سه نفره روحانی،جانسون و مکرون در ساختمان ۳۹ طبقه
رهبرانی که در دور قبلی تحریم‌ها، بدون آنکه به خود زحمت دو کلام صحبت را با مقامات ایران بدهند، پشت سر آمریکا می ایستادند و قطعنامه های گوناگون را علیه ملت ایران به تصویب می رساندند، این روزها در راهروهای سازمان‌ملل از رئیس‌جمهور همان کشور درخواست می‌کنند که با آمریکا مذاکره کند.
پوریا فیروزنژاد: هفتاد و چهار سالی می‌شود که دیدارهای رهبران جهان در سازمان‌ملل از دریچه لنز دوربین‌ها ثبت می شود، دیدارهایی که در قلب دیپلماسی جهان همه‌ساله با حاشیه‌های خاص خود همراه هستند، دیدارهایی که گاه از قبل برنامه‌ریزی شده‌اند و گاهی هم غیرقابل پیش‌بینی.
یکبار رهبران با رسوم متعارف دیپلماتیک دیدار می‌کنند و گاهی دیگر ممکن است اتفاقی در راهروهای ساختمان ۳۹ طبقه سازمان ملل با یکدیگر روبه‌رو شوند. در این بین همواره دیدارهایی که به‌طور اتفاقی بین رهبران جهان در دالان‌های تو در تو این ساختمان رخ داده، با سر و صداهایی هم همراه بوده است؛ یکی از همین دیدارها را می‌توان مواجهه حسن روحانی، رئیس‌جمهوری کشورمان با امانوئل مکرون و بوریس جانسون، همتایان فرانسوی و انگلیسی او دانست، تصویری که در قاب دوربین‌ها ثبت و به‌سرعت توسط رسانه‌های جهان مخابره شد.
گپ‌وگفتی که در آن مکرون و جانسون، رهبران دو قدرت اروپایی، ساعاتی پیش از سخنرانی رئیس‌جمهوری در مجمع عمومی سازمان ملل، آخرین تلاش‌های خود را جهت اقناع روحانی برای دیدار با ترامپ انجام دادند؛ اما نکته جالب فیلم منتشر شده از این دیدار ناگهانی که بیش از هرچیزی جلب توجه می کند، لحن کم‌سابقه رهبران فرانسه و انگلیس نسبت به رئیس‌جمهوری ایران است؛ لحنی عاجزانه تا روحانی برای دیدار با ترامپ قانع شود؛ کمتر مواردی را سراغ داریم که رهبران قدرت‌های جهانی به رهبر یک کشوری که از نظر آنها ضعیف تر است التماس کنند. در این دیدارچند ثانیه‌ای جانسون به شوخی خطاب به روحانی گفت: «باید دل رو به دریا بزنی!» پاسخ روحانی هم اما نسبت به این تلاش و عجز فقط یک چیز بود: «خنده»
استراتژی ایستادگی و تعامل همزمان
در این دوره از حضور هیات ایرانی در مجمع عمومی سازمان ملل، به‌رغم محدودیت‌های اعمال شده توسط کاخ‌سفید بر تردد هیئت ایرانی، دیدارهای حسن روحانی چه از نظر کیفیت و چه از نظر کمیت بسیار سرآمدتر از ادوار پیشین حضور او در سازمان‌ملل بود. وی علاوه بر رهبران بسیاری از کشورها، در مدت سه‌روز اقامتش با رهبران سه قدرت اروپایی دیدار کرد. برای نمونه آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان از زمان رسیدن به قدرت در سال ۲۰۰۵، هیچگاه با روسای جمهور ایران دیداری انجام نداده بود اما در برنامه ای از پیش برنامه ریزی نشده رایزنی دوجانبه با روحانی داشت. همه این دیدارها تنها با یک هدف انجام گرفتند و آن متقاعد ساختن روحانی برای دیدار با ترامپ.
روحانی اگرچه از فرصت پیش‌آمده نهایت استفاده را برد تا سیاست‌های کلان نظام را در رابطه با مذاکره و دیدار با ترامپ به گوش این رهبران برساند، اما از سوی مقابل نیز محکم بر مواضع خود ایستاد و ذره‌ای عقب‌نشینی نکرد؛ آنجا که ساعاتی پس از دیدار با مکرون و جانسون در پشت تریبون سبز رنگ سازمان‌ملل قرار گرفت و از شرط ایران برای مذاکره گفت؛ همان شرطی که رهبری نیز یک هفته قبل آن را بیان کردند. روحانی سنگ بنای هرگونه مذاکرات جدید را برداشته شدن تحریم‌های آمریکا دانست تا در قالب گروه ۱+۵ باب مذاکره با واشنگتن گشوده شود. روحانی کنایه‌ای هم به ترامپ زد و تصریح کرد که گرفتن عکس یادگاری باید ایستگاه پایانی مذاکره باشد نه ابتدایی، تا اینگونه راه و رسم دیپلماسی را به ترامپ بیاموزد. رئیس‌جمهوری اما یک‌روز پیش از سفر به نیویورک نیز همین مواضع را در مراسم هفته دفاع مقدس عنوان کرد. به‌علاوه محمدجواد ظریف، سکان‌دار کشتی دیپلماسی نیز که زودتر به نیویورک رسیده بود درگفت‌وگوهای مختلف با رسانه‌ها به‌صراحت این مواضع را مورد تاکید قرار داد.
تیر بی‌رمغ دلواپسان به سوی نیویورک
گویی این همه نشانه از انسجام دیپلماتیک بین ارکان نظام کافی نبود تا دلواپسان غوغاسالار داخلی دست از هجمه‌ها و فضاسازی‌ها علیه دولت بکشند و چند روزی آرام بگیرند تا دیپلماسی کلان نظام در ساختمان ۳۹ طبقه نیویورک طنین‌انداز شود. هنوز ایرباس رئیس‌جمهوری از باند فرودگاه مهرآباد هم بلند نشده بود، که این فضاسازی‌ها با یک توئیت از محمد محمدی، عضو سابق تیم سعید جلیلی، زمانی که دبیر شورای عالی امنیت ملی بود، کلید خورد. او نوشت:« در آستانه یک توافق «بسیار بد» قرار داریم، مگر اینکه آقای روحانی از تجربه برجام چیزی آموخته باشد.»
اندکی بعد نیز این پازل به دست کریستن امانپور، خبرنگار سی‌ان‌ان تکمیل شد. مجری این شبکه تلویزیونی در صفحه توییتر خود به نقل از ظریف نوشت: «وزیر امور خارجه ایران امروز به من گفت که روحانی، رئیس جمهور ایران حاضر است با ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا این هفته در نیویورک دیدار کند، به شرط این که رئیس‌جمهور ترامپ آماده باشد کاری را که لازم است انجام بدهد، که آن لغو تحریم‌ها در ازای نظارت دائمی بر تاسیسات هسته‌ای ایران تصویب پروتکل الحاقی است.» تلاش هایی که همگی در نهایت با مواضع هماهنگ روحانی و ظریف با سیاست های کلی نظام در نهایت به در بسته خورد.
یک قاب و هزار حرف…
بدون شک در نشست امسال مجمع عمومی سازمان ملل و با توجه به موضع‌گیری اعضای هیئت‌ایرانی در نیویورک و دیگر مقامات نظام در تهران، این حجم از انسجام در مواضع دیپلماتیک کشور کم‌سابقه بوده است. قابی که در راهروهای سازمان‌ملل بین روحانی، جانسون و مکرون به تصویر کشیده شد حرف‌های زیادی برای گفتن داشت؛ چه برای داخلی‌ها و چه خارجی ها. این رویایی نشان داد که چگونه می توان هوش دیپلماتیک را درجهت پیشبرد اهداف نظام استفاده گرفت. می‌توان همزمان به گفت‌وگو و خنده وارد تعامل با دیگر مقامات کشورها شد و از تنش زایی بی‌جهت و انفعال دیپلماتیک دوری کرد و از سوی دیگر بر سیاست‌ها و مواضع کلان نیز پافشاری کرد.
چناچه عبدالله گنجی، مدیرمسئول روزنامه اصولگرای جوان، درس آموزنده دیپلماسی روحانی با مکرون و جانسون را خطاب به دلواپسان یادآور شد و در توئیتی نوشت: «چرا در این صحنه فردی به نام روحانی را می‌بینیم و قضاوت منفی می‌کنیم؟ چرا قدرت، عظمت و اقتدار جمهوری اسلامی ایران را نمی‌بینیم که رهبران دو قدرت صاحب حق «وتو» به رئیس‌جمهور ما التماس می‌کنند که با ترامپ گفتگو کنید. مگر در عرف بین‌الملل قدرت‌های بزرگ به کشورهای ضعیف التماس می‌کنند؟»
ذکاوت روحانی در نحوه پیشبرد دیپلماسی نظام
اما یک تصویر دیگر نیز از دیدار دوجانبه روحانی و جانسون حاشیه‌ساز شد. تصویری که خودشیرینی جانسون در این جلسه را برای روحانی نشان می‌داد که در مقابل نیز رئیس‌جمهوری درحال قهقهه بود. تصویری که موجب شد تا دوباره تنور دلواپسان داخلی داغ شود و حملات به رئیس‌جمهور آغاز گردد. اما واقعیت این تصویر چه بود؟
حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس‌جمهور در صفحه توئیتر خود نوشت: تصاویر رسانه‌ای شده از بخش علنی گفتگوی روحانی و جانسون مربوط به کنایه‌ای است که رئیس‌جمهور ایران همان ابتدا به او زد و گفت: «شما که با مشکل حکم دادگاه عالی مواجه هستید» و جانسون با فرار از پاسخ، با خنده و شوخی گفت: «خودم حلش می‌کنم»
وی هم‌چنین در توییت دیگری درباره سفر روحانی به نیویورک نوشت: «آن‌چه در ۲۴ و ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۹ / ۲ و ۳ مهرماه ۱۳۹۸ در نیویورک گذشت، بخشی از پرافتخارترین و هوشمندانه‌ترین فرازهای تاریخ دیپلماسی کشور در دفاع حکیمانه از عزت ملت ایران با رعایت همه مصالح عالیه بود. این روز و شب را به خاطر بسپارید.»
شاید این‌جا است که ادعای دولت روحانی نسبت به اینکه هنوز هم دستاوردهای سیاسی برجام برای جمهوری اسلامی ایران حائز اهمیت است اثبات می‌شود. رهبرانی که در دور قبلی تحریم‌ها، بدون آنکه به خود زحمت دو کلام صحبت را با مقامات ایران بدهند، پشت سر آمریکا جمع می‌شدند و قطعنامه های گوناگون را علیه ملت ایران به تصویب می رساندن، این روزها در راهروهای سازمان‌ملل به رئیس‌جمهور همان کشور التماس می کنند که با آمریکا مذاکره کند.
/خبرآنلاین
