انگشت اتهام جهان به سوی رژیم عربستان، منبع تروریسم منطقه!!

تدبیرشرق/با گذشت بیش از ۲۰ روز از کشته شدن جمال خاشقجی، روزنامه نگار ۵۹ ساله منتقد هیات حاکمه سعودی، هنوز ماجرای ربوده شدن و کشته شدن وی از اخبار داغ و جنجالی محافل خبری و سیاسی است. اما نکته ای که در طی این مدت چشمگیر بود متوجه شدن انگشت اتهام از سوی بسیاری از محافل سیاسی و خبری جهان به سوی رژیم حاکم عربستان سعودی است. یکی از نشانه های آن عدم موضعگیری مشخص دیگر اعضای خاندان سعودی درباره ماجرای ناپدید یا کشته شدن این روزنامه نگار سعودی است.
پرونده قتل خاشقجی به طرز پیچیده ای با ماجراهای داخلی عربستان و مسایل محمد بن سلمان، یکه تاز فعلی حکومت عربستان و ماجراهای پشت پرده روابط سیاسی او با برخی کانون های قدرت و تروریسم منطقه گره خورده و هنوز رمزگشایی کامل و شفافی از این ماجرا صورت نگرفته است! این شرایط موجب سردرگمی و عصبانیت رژیم عربستان و بن سلمان شده تا جایی که محمد بن سلمان این ماجرا را مرتبط با خیانت غرب علیه خود تلقی کرده و تهدید نموده است که بجای غرب به دنبال حامیان دیگر خواهد بود! با این همه هنوز پرونده خاشقچی بسته نشده و کیفیت نقش بن سلمان بطور کامل در این ماجرا روشن نشده است!!
یکی از نزدیکان خاندان سعودی که نخواسته است نامش فاش به خبرگزاری رویترز می گوید: «محمد بن سلمان از فردای ناپدیدشدن جمال خاشقچی خواست به خاندان آل سعود نشان دهد که این بحران را مدیریت می کند؛ اما تحولات طوری رقم خورده است که نشان می دهد این خاندان با بحرانی بی سابقه روبرو شده است.»
از سوی دیگر هرچند محمد بن سلمان سعی کرد تا به ظاهر خود را از ماجرای ناپدید شدن جمال خاشقچی دور نگه دارد؛ اما پوشش گسترده رسانه های عرب زبان در سراسر جهان از جمله شبکه قطری الجزیره اجازه نداد تا در این میان نام ولیعهد سعودی فراموش شود. در همین راستا پادشاه عربستان از بن سلمان خواست تا پاسخگوی بحران های ناشی از مرگ خاشقچی شود.
محمد خاشقچی پدر بزرگ جمال خاشقچی، ترک تبار و پزشک مخصوص شاه عبدالعزیز موسس آل سعود بود. عموی او «عدنان خاشقچی» نیز دلال اسلحه و تاجر بین المللی عربستانی بود. وی در زمان خودش یکی از پولدار ترین و بانفوذترین افراد بود و با عوامل CIA، سیاستمدارها و با نفوذترین افراد دنیا ارتباط داشت. اما جمال خاشقچی در دو سال گذشته از سیاست های «بن سلمان» و از انتخاب دو نالد ترامپ در آمریکا انتقاد می کرد. همچنین جنگ با یمن، برخورد با قطر، برخورد با لبنان و سیاست های بن سلمان را مورد انتقاد قرار می داد. او معتقد بود که عربستان سعودی باید به سال های پیش از ۱۳۵۷ یعنی همان زمانی که هنوز «وهاب گری» در عربستان ممنوع بود. همین مسایل می توانست در به قتل رسیدن وی، تاثیر بسزایی داشته باشد. وی در سلسه مقالات خود در روزنامه «واشنگتن پست» از سیاست های عربستان در خصوص بحران قطر، قطع روابط با کانادا، جنگ علیه یمن و برخورد هیات حاکم با رسانه های و فعالان مدنی به ویژه مدافعان حقوق بشر انتقاد می کرد. او یک و سال نیم پیش و پس از انتخاب بن سلمان به عنوان ولیعهد عربستان، این کشور را ترک کرد و به آمریکا رفت.
جمال خاشقچی روزنامه نگار ناراضی سعودی دوم اکتبر (۱۰ مهر) برای انجام امور مربوط به ازدواجش به کنسولگری عربستان در استانبول مراجعه کرد و ناپدید شد. دولت سعودی بعد از ۱۸ روز سکوت و تکذیب بالاخره تحت فشار جامعه جهانی بامداد شنبه تایید کرد که او در کنسولگری این کشور به قتل رسیده است. پس از گذشت ۱۸ روز از ناپدید شدن جمال خاشقچی روزنامه نگار منتقد سعودی در کنسولگری عربستان در ترکیه، دولت سعودی مجبور به تن دادن به پذیرش آمریت و عاملیت قتل در داخل کنسولگری سعودی در ترکیه شد. هر چند کسانی که این ماجرا را در رسانه های دنیا تعقیب می کردند با قاطعیت بن سلمان و حکومت سعودی را متهم درجه اول قتل معرفی می کردند، اما حکومت سعودی تلاش
می کرد از پذیرش مسئولیت فرار کند!
از سوی دیگر برخی از منابع خبری ترکیه نوشتند که پس از دستگیری جمال خاشقچی توسط گروه امنیتی سعودی در داخل ساختمان کنسولگری عربستان در ترکیه، شاهزاده محمد بن سلمان از طریق تلفن کنسولگری با وی تماس برقرار کرده و تلاش می‌کند تا وی را متقاعد به بازگشت به ریاض کند. اما جمال خاشقجی از ترس اینکه بازگشت وی به ریاض منجر به دستگیری و قتل وی شود، پیشنهاد بن سلمان را رد می‌کند. اما بعد از این تماس تلفنی، گروه قتل، این روزنامه‌نگار را به کام مرگ می‌کشانند.

هر چند در ابتدای کار حمایت های آمریکا از مقامات سعودی و راهکار ترامپ به آل سعود مبنی بر معرفی عاملان جنایت حذف خاشقچی به عنوان «گروه خودسر» توانست تا حدودی سمت و سوی پرونده را به سود بن سلمان به بیراهه بکشاند؛ اما تناقض گویی های حکومت آل سعود و آشکار شدن مدارک و اسناد جدید، بن سلمان را به عنوان قاتل خاشقجی در مظان اتهام بسیاری قرار داد!
این ماجرا را می توان چنین تحلیل کرد که از جمله اهداف بن سلمان در قتل خاشقچی این بوده که
می خواست با قتل این چهره منتقد، مخالفین اصلاحات و البته سلطنت خود را مرعوب و تهدید کند تا آنان در داخل و خارج احساس مصونیت و امنیت نداشته باشند. او تلاش کرد با ایجاد مسئله خاشقچی، ضمن به رخ کشیدن حمایت امریکا از حکومت و سیاست هایش به نحوی تحقیرهای ترامپ نسبت به رژیم سعودی را نیز خنثی کند و نیز پیام اعلام نیاز متقابل آمریکا به سعودی در مسایل منطقه را به ترامپ القاء نماید! اما در واقع این مکر بن سلمان در نهایت دامنگیر او و حامیانش شده؛ زیرا با ماجرای قاشقجی اینک هیچیک از رقبا و مخالفان داخلی وی خود را از شرّ او در امان نمی بینند و این خود سبب شدت یافتن جریان برکناری یا حذف او در عربستان خواهد شد!
ابعاد گسترده انتقادات از رژیم عربستان در رسانه های جهان سبب شد که عربستان به دنبال راههایی برای گریز از این مخمصه باشد؛ تا جایی که وزیر خارجه عربستان اعلام کرد قتل خاشقجی اشتباهی وحشتناک بود، اما ربطی به ولیعهد نداشته است!! وی حتی گفته که مسئولان این قتل شدیداً مجازات خواهند شد! این حکومت پذیرفته است جمال خاشقجی، رونامه نگار منتقد، در کنسولگری این کشور در شهر استانبول به قتل رسیده؛ اما این حادثه که با واکنش شدید بین المللی روبرو شده را به گردن ماموران خودسر انداخته است!!
پیامدهای این حادثه و بازتاب های گسترده آن در جهان نشان داد که محمد بن سلمان چندان نمی تواند خود را قدرت بلا منازع عربستان قلمداد کند و قدرت خود را بی حدوحصر بداند. ابعاد بحران قتل خاشقچی در حدی است که بنوعی اصلاحات شاهزاده بن سلمان که در ماههای اخیر سروصدای زیادی کرده بود را بسیار کمرنگ کرده است. همچنین ناپدیدشدن روزنامه نگار سعودی در ترکیه و قتل وی، منجر به کم شدن مشروعیت محمد بن سلمان برای پادشاهی عربستان گردید. او اکنون دریافته است که در این راه موفق نبوده و باید پاسخگوی چند سوال اساسی باشد! مثلاً اینکه اگر قتل خاشقچی حاصل یک مشاجره در کنسولگری میان ماموران رژیم سعودی و شخص خاشقچی بوده، چرا رژیم سعودی اعلام قتل را ۱۸ روز به تاخیر انداخته است؟! چرا با علم به وقوع این جنایت از ابتدا، از عهده دار شدن آن طفره رفت؟ اگر چنان که ادعا می شود ماجرای حذف فیزیکی خاشقچی کار گروهی خودسر و بدون اطلاع مقامات طراز اول سعودی و به ویژه ولیعهد بوده باشد، چه طور می توان پذیرفت در جامعه ای استبدادی که همه چیز آن شدیداً زیر ذره بین قرار دارد، این گروه بدون اطلاع مقامات بالا دستی و به ویژه بن سلمان به این جنایت مبادرت کرده اند؟ با توجه به اینکه ترامپ و دستگاه حاکمه آمریکا از ابعاد پنهان این مساله آگاهی داشته اند، دلیل سکوت آنان در قبال این مساله چه بوده است؟ اگر ترامپ از این مساله آگاهی نداشته، پس باید با واکنش تند از ناحیه آمریکا با حکومت سعودی مواجه شد؛ در حالی که در روزهای گذشته و همچنین بعد از اعلام رسمی ماجرا از سوی سعودی، ترامپ برخورد کاملا خونسردانه ای با این مساله کرده است! ترامپ در دفاع از محمدبن سلمان ولیعهد سعودی نیز گفت که احتمال دارد وی از شرایط مرگ خاشقچی مطلع نبوده است!!
از سوی دیگر دولت آمریکا که داعیه مبارزه با تروریسم را دارد، چگونه می تواند رفتار و تعاملات خود با حکومتی خونریز و ولیعهدی تشنه قدرت و تاج و تخت را توجیه کند و با عامل اصلی حمایت از برخی گروههای تروریستی در منطقه و عامل قتل قاشقجی ادامه همکاری دهد؟ این ماجرا ترامپ و متحدانشان در کنگره آمریکا را در مخمصه‌ای وحشتناک قرار داد و سایه اتهاماتی را از روی ایران برداشت. برخی از سناتورهای آمریکا مرگ خاشقچی را مستقیماً متوجه حاکمیت عربستان و شخص بن سلمان کرده اند. این فشارها سبب شد تا ترامپ رئیس جمهوری آمریکا نیز اعلام کند که از روایت عربستان سعودی درباره قتل جمال خاشقچی روزنامه نگار منتقد آل سعود راضی نیست و هنوز سوال هایی در این مورد بی جواب مانده است!!

هر چند در شرایط کنونی که پادشاه عربستان می کوشد تا به تطهیر چهره پسر بپردازد؛ امّا افکار عمومی جهان نسبت به آمریت بن سلمان در قتل خاشقچی سکوت نخواهد کرد. فشار سناتورهای جمهوریخواه و مطبوعات آمریکا و همچنین عدم همکاری دولت اردوغان، شرایطی فراهم آوردند تا محمد بن سلمان شخصاً، تحت فشار آمریکا ناگزیر وارد ماجرای قتل جمال خاشقچی شده و مسئول پاسخگویی به آن شود. بر این اساس سران برخی کشورها و نیز سازمان های مردم نهاد و حقوق بشری از جمله عفو بین الملل، خواستار تحقیقات مستقل سازمان ملل در زمینه قتل جمال خاشقچی شدند. این درحالی است که فرانسه و آلمان و اتحادیه اروپا نیز روایت عربستان را نپذیرفته اند و خواهان روشن شدن دقیق ابعاد این ماجرا و معرفی عاملان این قتل هستند.
با دستگیری ۱۸ نفر از عوامل دولتی عربستان توسط پلیس ترکیه که با قتل قاشقجی مرتبط بوده اند و پیدا شدن سرنخ ها و مدارک و شواهدی در باره کشته شدن جمال قاشقجی در کنسولگری عربستان در ترکیه، در حالی است که سران سعودی هرگونه دخالت خاندان پادشاهی عربستان در این قتل را انکار کرده‌اند. اما سران آل سعود نهایتاً اعتراف کردند وی کشته شده است. اما با این ‌حال توجیه و توضیح عربستان در خصوص مرگ وی ـ بعد از یک مشاجره لفظی و در پی یک زدوخورد ناخواسته با نیروهای داخل کنسولگری – به‌هیچ‌عنوان از سوی افکار عمومی پذیرفته نشده است.
ناپدیدشدن و قتل روزنامه نگار سعودی در کنسولگری ترکیه یکی از بی سابقه ترین بحران هایی است که خاندان سعودی و حاکم جوان آن محمد بن سلمان با آن روبرو است و روزها و هفته های آینده نشان خواهد داد که این قضیه تا چه حد می تواند پایه های قدرت و حاکمیت محمد بن سلمان و حتی خاندان سعوی را به چالش بکشد.
بن سلمان باید به افکار جهانی پاسخ دهد که با چه مقدار باج دادن و یا کدامین وعده توانسته است ترامپ و هیأت حاکمه آمریکا را به سکوت و یا تغافل نسبت به این ماجرا وا دارد؟
با روشن شدن ابعاد و زوایای بیشتری از این پرونده، قطعاً بسیاری از مسایل دیگر منطقه بویژه نقش و دخالت رژیم عربستان در شکل گیری گروهها و اقدامات تروریستی در خاور میانه و حقانیت مواضع جمهوری اسلامی ایران نیز تبیین خواهد شد.