نفت، پمپئو و ایران

 مایک پمپئو (۱) رئیس پیشین سازمان اطلاعاتی آمریکا (سیا) در بیست و دوم اسفند به عنوان وزیر امور خارجه آمریکا معرفی شد. دیدگاه متعارف در بین تحلیل­گران این است که پمپئو سیاست خارجی سختگیرانه ­تری نسبت به ایران اعمال می­ کند و انتصاب او خبر خوبی برای ایران نیست. ترامپ در سخنرانی روز سه شنبه در مورد دلایل اخراج رکس تیلرسن بیان کرد “وقتی به توافق ایران نگام می ­کنیم من فکر می­ کنم این توافق افتضاح است ولی او معتقد بود توافق مشکی ندارد” ترامپ ادامه می­دهد که نظراتش در این موضوع به مایک پمپئو بسیار نزدیک است. برخلاف دیدگاه متعارف با تحلیل رفتارهای ترامپ در یک سال و دو ماه گذشته مقاله این مسئله را از زاویه متفاوتی بررسی می ­کند.

از نظر پمپئو همانند ترامپ توافق هسته­ای ایران یکی از بدترین توافقات آمریکا است و در زمان مذاکرات نیز تلاش‌های فراوانی انجام داد که این توافق صورت نگیرد حال که وزیر امور خارجه شده است احتمال بیشتری می­ رود که بر ضد برجام در آینده عمل کند، همانطور که یکی از قول­های او در سخنرانی اوکتبر لغو برجام بود. او نه تنها حکومت ایران را به حکومت داعش تشبیه کرده است بلکه از حکومت ایران به عنوان “حکومت پلیسی تبهکار” یاد کرده است. او همچنین قول داده است که محدوده سرمایه­گذاری را در ایران تنگتر کند.(۲)

از نظر سیاست­ های نفتی ترامپ، پمپئو شخصی است که موافق این سیاست­ ها است به طوری که او نیز مانند رئیس جمهور اعتقادی به تغییرات آب­وهوایی ندارد و تلاش می­ کند بخش انرژی­ های فسیلی این کشور قوت بگیرد و نقش پررنگ تری در تامین انرژی این کشور و جهان داشته باشد.

برخلاف جنگ عراق که به گفته مرداک(۳) یکی از اهداف اصلی آن دسترسی به نفت ارزان و شرکت در مناقصات نفتی عراق برای شرکت­های نفتی آمریکایی بود (رابطه هالیبرتون و دیکچنی) در حال حاضر ترامپ تلاش دارد قیمت نفت زیاد شود تا به افزایش تولید نقت شیل این کشور کمک کند و آمریکا به بزرگترین تولید کننده نفت شود. علاوه بر سیاست­های ترامپ در بخش انرژی، نفع شخصی پمپئو نیز در قدرت یافتن بخش نفتی این کشور است. به عبارتی پمپئو در جریان انتخابات نمایندگان مجلس آمریکا از برادران کوک(۴) که مالک شرکت صنایع کوک هستندبرای کمپین خود کمک مالی دریافت کرده بود(۵) و این نشان دهنده رابطه نزدیک او با شرکت­های نفتی بزرگ است به همین دلیل تمایل دارد به بخش نفت آمریکا کمک کند و بهترین راه برای کمک به این بخش، افزایش قیمت نفت خواهد بود.

کارشناسان پیش ­بینی می ­کنند که در صورت لغو برجام و فعال شدن مجدد تحریم­ها، صادرات نفتی ایران از ۲۵۰ تا ۵۰۰ هزار بشکه در روز کاهش پیدا خواهد کرد(۶) در زمان برداشتن تحریم­ها صادرات ایران تا ۱٫۲ میلیون بشکه در روز افزایش پیدا کرد اما به دلیل حساسیت اتحادیه اروپا بر حفظ برجام، احتمال اینکه کشورهای اروپایی واردات نفت خود را از ایران قطع کنند کمتر است و به همین دلیل در صورت برگشت تحریم­ ها، کاهش صادرات کمتر از افزایش آن در زمان امضای برجام خواهد بود.

به هر حال کاهش صادرات نفت ایران، به دلیل کاهش عرضه نفت جهانی و افزایش ریسک در منطقه خاورمیانه، قیمت نفت خام را افزایش خواهد داد (امریکا دارد به بزرگترین صادر کننده نفت تبدیل می شود و این دلیل دیگری است و بالا رفتن قیمت نفت صادرات نفت شیل را اقتصادی تر می­ کند) و این شرایط به نفع بخش نفت و گاز آمریکا خواهد بود.

با این حال اگر به این مسئله از زوایای دیگری نگاه کنیم به شواهد در فضای سیاستگذاری لغو برجام در آمریکا برخورد می­کنیم. همانطور که در چند روز گذشته مطرح شد، قرار است ترامپ و کیم جونگ-اون، رهبر کره شمالی، در دو ماه آینده ملاقاتی داشته باشند و در مورد مسائل مورد مناقشه مذاکره کنند.

با توجه به اینکه کره شمالی دارای کلاهک هسته­ ای است و تهدیدی جدی برای آمریکا به حساب می­ آید و آمریکا تلاش بسیاری کرده است تا این کشور را به پای میز مذاکره بکشاند در این شرایط لغو برجام، کره شمالی اعتماد خود را از دست خواهد داد و مذاکرات در شروع آن به شکست منجر می­ شود و در این صورت شرایط بدتر خواهد شد. همچنین گرچه تیم ترامپ با توافق هسته­ای ایران مخالف است ولی این توافق در جامعه جهانی یک توافق پذیرفته شده است و لغو آن باعث بی اعتمادی نسبت به آمریکا ایجاد خواهد کرد و باعث خواهد شد موضع آمریکا در این موضوع در جامعه جهانی در انزوا قرار گیرد.

یکی از امیدواری­ هایی که می ­توان نسبت به پمپئو داشت این است که او نیز مثل ترامپ اظهارات و رفتاری­­ متفاوتی در زمان قبل و بعد از کسب سمت داشته باشد و احتمال می­ رود که در صورت آشنایی با واقعیت­ های سیاست خارجی مواضع خود را نسبت به برجام تعدیل کند همچنان که ترامپ این کار را در مورد وعده ­های مختلف انتخاباتی خود انجام داد. مورد مهم آن مخالفت آن با عربستان در زمان قبل از ریاست جمهوری بود به طوری از عدم کمک مالی عربستان به آمریکا تا وضعیت حقوق بشر عربستان ناراضی بود (زنان عرب را به عنوان “برده” یاد کرده بود) ولی بعد از ریاست جمهوری عرب­ها توانستند با یک توافق ۱۱۰ میلیارد دلاری خریداری اسلحه و سایر سیاست­ها، نظر او را جلب کنند. ترامپ در این سیاستگذاری نشان داد که به شعار انتخاباتی “اول آمریکا” بیشتر از سایر اظهاراتش در مورد عربستان پایبند بود.

همانطور که بیان شد پمپئو در جامعه سیاسی آمریکا به عنوان یک محافظه کار تندرو شناخته می­شود در صورتی که بتوان در مورد مسائل مورد مناقشه با آمریکا وارد مذاکره شد او بهتر از هر کس دیگری می­تواند تندروهای آمریکا را در این جهت همراه کند و پتانسیل رسیدن به توافق در صورت مذاکره در زمان سمت او بیشتر است. همانطور که نیکسون نتیجه بهتری در مذاکره با چینی­ ها در سال ۱۹۷۲ گرفت.

با توجه به آنچه که گفته شد:

۱٫ به احتمال زیاد در ماه­های آینده پمپئو تمامی تلاش خود را در جهت لغو برجام به کار خواهد گرفت و همچنین امکان دارد در ۲۲ اردیبهشت ۹۷ ترامپ یا اصلاحات اساسی بر روی برجام انجام دهد که باعث عدم کارآمدی آن می­ شود و یا آن را لغو خواهد کرد. این تصمیم سبب خواهد شد صادرات نفت ایران با مشکل روبرو شود و میزان صادرات کاهش پیدا کند.

۲٫ برخلاف برخی تحلیل­ ها که معتقد به غیرقابل پیش­ بینی بودن ترامپ هستند اما او منطق متفاوتی در ارائه راه ­حل­ها دارد که با منطق سیاست­ گذاران پیشین متفاوت است.شواهد و سیاست ترامپ در مدت تصدی ریاست جمهوری نشان می­ دهد که او بیشتر از همه شعارهایش پایبند شعار “اول آمریکا” است (رفتار ترامپ با عربستان) و در هرگونه سیاست­ گذاری در سیاست خارجه ایران باید به این مسئله توجه داشته باشد.

۳٫ برای اینکه آمریکا بتواند توافق برجام را برهم بزند نیاز به همراهی و اجماع جامعه جهانی دارد و رفتارهای ایران در این راستا خیلی موثر است.

۴٫ در نهایت خوب یا بد، راه­ حل بهینه حل مسئله ایران و آمریکا مذاکره است. موضوع هسته­ ای یکی از مسائلی است که مورد توجه قرار گرفته است مسائل دیگری نیز وجود دارد که میان این دو کشور اختلاف برانگیز هستند. در حال حاضر شاید بعید به نظر برسد ولی مایک پمپئو یکی از فرصت­هایی است که ایران می­تواند با آمریکا مذاکره کند به این صورت که او یکی از محافظه‌کارترین جمهوری­ خواه است و خط مشی سرسختانه او در مقابل ایران، اعتباری بالایی به او در میان جمهوری­ خواهان آمریکا داده است و در صورت مذاکره با پمپئو، او می­ تواند به راحتی دیگر جمهوری­ خواهان را با خود همراه کند.  در صورتی که ما استراتژی آمریکا مبنی بر سیاست “اول آمریکا” را مد نظر قرار دهیم امکان گفتگو وجود دارد.

۱-Mike Popeo

۲-https://www.cnbc.com/2018/03/13/why-new-secretary-of-state-mike-pompeo-is-probably-bad-news-for-iran.html

۳-Rupert Murdoch

۴-The Koch Brothers

۵-https://www.juancole.com/2018/03/pompeo-attack-iran.html

۶-https://www.marketwatch.com/story/heres-how-rex-tillersons-exit-could-move-oil-prices-2018-03-14

3535