اقبال تاریک «عرب خوش‌اقبال»
یمن مدت‌هاست که لقب «عرب خوش‌اقبال» را از دست داده است. درگیری قبایل و جنگ‌های داخلی متمادی، افزایش خشونت گروه‌های تروریستی و تشدید فقر طی دهه‌های گذشته یمن را به فقیرترین کشور آفریقا تبدیل کرد، اما وضعیت بحرانی که امروز یمن گرفتار آن است در تاریخ پر فراز و نشیب این کشور واقع درجنوب شبه‌جزیره عربستان بی‌سابقه است. جنگ عربستان و حوثی‌ها طی حدود سه سال اخیر، یمن را وارد بی‌سابقه‌ترین بحران انسانی جهان پس از جنگ جهانی دوم کرده است. تازه‌ترین گزارش سازمان ملل از وخیم‌تر شدن بحران انسانی در یمن حکایت دارد. حدود سه چهارم جمعیت 28میلیونی این کشور نیازمند کمک‌های بشردوستانه هستند. در همین حال جمع‌آوری نشدن زباله‌ها، پخش شدن فاضلاب در سطح شهر و دسترسی نداشتن به آب سالم، باعث گسترش وبا در یمن شده است. اخیرا هم کیت گیلمور یکی از مدیران کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد با هشدار نسبت به بحران یمن، به ارائه آماری از وضعیت انسانی در این کشور پرداخت. در یمن از ابتدای جنگ داخلی در مارس 2015 تاکنون بیش از 5 هزار و 300 غیرنظامی جان باخته‌اند که بیش از 20 درصد این قربانیان کودک هستند. نزدیک 10 هزار نفر هم در جریان جنگ یمن مجروح شده‌اند. وضعیت انسانی در یمن در سه سال اخیر به‌شدت روبه وخامت است و این درگیری‌ها اثرات ویران کننده‌ای بر حیات انسانی شهروندان این کشور دارد. از جمعیت 28 میلیونی یمن حدود 21 میلیون نفر نیازمند کمک‌های بشردوستانه هستند که در این میان 11میلیون کودک وجود دارد. بحران تنها به این اعداد و ارقام ختم نمی‌شود. از میان 21 میلیون نیازمند کمک‌های بشردوستانه، نزدیک 11میلیون نفر به کمک‌های اضطراری غذایی و بهداشتی نیاز دارند و نزدیک به 8 میلیون نفر هم درآستانه قحطی به سر می‌برند. همچنین بیش از 3 میلیون نفر در پی جنگ یمن آواره شده‌اند که به دلیل دسترسی نداشتن به آب سالم و بهداشتی احتمال ابتلای آن‌ها به وبا روز به‌روز بیشتر می‌شود. سازمان بهداشت جهانی نیز به تازگی گزارشی درمورد شیوع وبا در این کشور بحران زده منتشر کرده است که براساس آن از ابتدای ماه مه2017 تاکنون در یمن حدود 710 هزار مورد مشکوک ابتلا به بیماری وبا مشاهده شده است که از میان آن‌ها نزدیک به 2200 نفر جان خود را از دست داده‌اند. گرت کاپلر مدیر بخش خاورمیانه یونیسف به «رویترز» می‌گوید: «آن‌چه در یمن شاهد آن هستیم بدترین و گسترده‌ترین روند شیوع وبا در متن وخیم‌ترین بحران انسانی جهان امروز است. وضعیت این کشور در حال حاضر به گونه‌ای است که هر دو هفته احتمال ابتلای شهروندان این کشور به وبا دو برابر می‌شود. درصورتی‌که کمک‌های لازم برای این کشور فراهم نشود بحران شیوع وبا از مرزهای این کشور فراتر می‌رود و به تمام کشورهای همسایه ازجمله عربستان و عمان را نیز دچار بحران خواهد کرد. در حال حاضر دومیلیون کودک یمنی از سوء تغذیه رنج می‌برند و بیش از 60 درصد ساکنان این کشور نمی‌دانند وعده غذایی بعدی خود را در چه زمان دریافت خواهند کرد.»
حدیده، نماد بحران یمن
برای درک بهتر میزان بحرانی بودن وضعیت یمن، بندر حدیده را می‌توان به‌عنوان یک نمونه بررسی کرد. حدیده مهم‌ترین بندر یمن و تنها منطقه‌ای است که با وجود محاصره عربستان و متحدانش هنوز دریافت کننده کمک‌های بین‌المللی است. البته طی ماه‌های اخیر عربستان بارها اقدام به بستن این بندر و جلوگیری از پهلو گرفتن کشتی‌های امدادی و کمک رسان شده بود که با اعتراض‌های بین‌المللی روبه‌رو شد. اما با وجود از سرگیری ارسال کمک‌های محدود به یمن از طریق این بندر، محموله‌ها بسیار دیرتر از زمان مورد انتظار به این کشور می‌رسند. براساس محدودیت‌های اعمال شده از سوی عربستان، در حال حاضر تمام محموله‌های امدادی به مقصد بندر حدیده درچهار بندر ترانزیت در عمان، امارات متحده عربی، عربستان و جیبوتی بازرسی می‌شوند که زمانی بین یک هفته تا دو ماه صرف بازرسی کامل کشتی‌ها می‌شود. حتی حجم محموله‌هایی که به بندر حدیده می‌رسد هم با محدودیت‌هایی روبه‌رو شده است. بر این اساس هر کشتی مجاز نیست بیش از 700 کانتینر به یمن حمل کند. در حالی که بندر حدیده می‌تواند پذیرای 1700 کانتینر در هر کشتی پهلو گرفته باشد. از سوی دیگر زمان انتظار هر یک از کشتی‌های امدادی برای کسب مجوز ورود به آب‌های یمن و پهلو گرفتن در بندر حدیده به 7 تا 10 روز زمان نیاز دارد. این محدودیت‌ها در حالی برای بندر حدیده اعمال می‌شود که با توجه به از بین رفتن تقریبا تمام مراکز مهم بهداشتی و درمانی صنعا پایتخت این کشور در حملات هوایی عربستان و هم‌پیمانانش، این شهر مهم‌ترین مرکز درمانی یمن را در اختیار دارد، اما مجهزترین بیمارستان حدیده تقریبا به ویرانه تبدیل شده است و مجروحان بستری شده در این بیمارستان امیدی به درمان ندارند. نیروهای ائتلاف به رهبری عربستان هر روز کارخانه‌ها، سوله‌ها و انبارهای موادغذایی و فرودگاه صنعا و دیگر مراکز مهم صنعا و دیگر شهرهای یمن را بمباران می‌کنند. جاده‌ای که صنعا را به بندر حدیده متصل می‌کند تقریبا منهدم شده است و در حدیده نیز بسیاری از جرثقیل‌های تخلیه کشتی از کار افتاده‌اند. این بندر نقش حیاتی برای گذران زندگی مردم ساکن شمال یمن ایفا می‌کند. به این ترتیب نظام درمانی یمن فاصله‌ای با فروپاشی کامل ندارد. براساس گزارش‌هایی که نمایندگان سازمان ملل که در یمن حضور دارند منتشر کرده‌اند زیرساخت‌های اصلی بهداشتی و درمانی این کشور شامل تأسیسات و تجهیزات پزشکی، بهداشتی و آب‌رسانی به‌شدت آسیب‌دیده و بسیاری از آن‌ها کاملا نابود شده‌اند. در چنین وضعیتی بیش از 15 هزار داوطلب مشغول امدادرسانی در یمن هستند. حدود 30 هزار خدمه پزشکی هم بدون دریافت هیچ حقوقی ماموریت‌های خود را در مناطق مختلف یمن ادامه می‌دهند. در چنین شرایطی عربستان در ماه نوامبر بازهم اقدام به ایجاد محدودیت برای کشتی‌های امدادرسان بین‌المللی کرد این ممنوعیت به مدت دو هفته اجرا شد و هیچ کشتی امدادرسان اجازه پهلو گرفتن در بندر حدیده را نیافت. به این ترتیب با افزایش بحران غذایی و دارویی در یمن، نگرانی نسبت به گسترش بحران انسانی در این کشور افزایش یافته است. در حال حاضر تقریبا در تمام نقاط یمن آب آشامیدنی سالم در دسترس نیست. سوخت کافی هم برای وسایل گرمایشی و همچنین به کار انداختن دستگاه‌های پمپ آب وجود ندارد و مردم از آب آلوده استفاده می‌کنند و بیش از پیش در معرض بیماری‌های خطرناکی ازجمله وبا و دیفتری قرار دارند.
حذف منابع درآمد مردم
در چنین وضعیتی، اوضاع معدود کشاورزان باقی مانده یمن هم بحرانی‌تر از هر زمان دیگر است. زندگی بسیاری از مردم این کشور از راه کشاورزی می‌گذرد و با توجه به از بین رفتن تجهیزات و محدودیت منابع آب و سوخت بسیاری از کشاورزان یمنی دست از کار کشیده‌اند. براساس آمار سازمان ملل تولید غلات در این کشور نسبت به سال 2015 حدود 37درصد کاهش داشته است و انتظار می‌رود در آمار سال 2017 کاهشی بیشتر را ثبت کند. درمورد دیگر محصولات کشاورزی نیز کاهشی شدید در تولید داخلی یمن مشاهده می‌شود. براساس آمارهای رسمی قبل از آغاز جنگ یمن بیش از 60 درصد مردم یمن زندگی خود را از راه فروش محصولات کشاورزی می‌گذراندند و بیش از نیمی از نیروی کار یمن نیز در بخش کشاورزی خدمت می‌کردند، در همین حال 65 درصد جمعیت این کشور خارج از شهر‌ها زندگی می‌کردند. با شعله‌ور شدن آتش جنگ داخلی و سپس حمله عربستان و متحدانش به این کشور تولید محصولات کشاورزی کاهشی بی‌سابقه را نشان می‌دهد. ماهیگیری هم دیگر منبع درآمد بسیاری از خانواده‌های یمنی به شمار می‌رفت که در پی وقوع جنگ و براساس گزارش‌های سازمان ملل 71 درصد خانواده‌هایی که از طریق ماهیگیری و فروش ماهی زندگی می‌گذراندند دیگر در آمدی ندارند و در شرایط وخیم به سر می‌برند. مطابق گزارشی که بنیاد امدادرسانی آکسفام تهیه کرده و «اکونومیست» بخشی از آن را منتشر کرده است: «طی یک سال اخیر وضعیت انسانی در یمن با سرعت بیشتری رو به وخامت گذاشته و درصورتی‌که اقدامی برای توقف جنگ و افزایش سرعت امدادرسانی‌ها صورت نگیرد در سال 2018 وخیم‌ترین بحران انسانی تاریخ را شاهد خواهیم بود و شهروندان یمنی با سرعت دردناک‌تری در برابر چشم جامعه بین‌الملل جان خود را از دست می‌دهند.»
منبع: اسمان ابی
