حبس کردن صدها هزار پایان نامه ارشد و رساله دکتری!

سالانه دهها هزار پایان نامه در مراکز دانشگاهی ما نوشته می شود، اما بسیاری از آنها به دلیل سخت گیری ها، و سردرگمی های موجود در سیاست های علمی ـ پژوهشی وزرات علوم و به تبع آن دانشگاه آزاد، برای همیشه دور از دسترس می ماند و امکان استفاده از آنها وجود ندارد. اگر فرض کنیم نیمی از اینها آثار ارزشمندی هستند، باید به حال علم در این کشور تأسف بخوریم که نمی توانیم به راحتی از آنها بهره ببریم. بدین ترتیب یک پایان نامه ارشد یا رساله دکتری که حاصل یک عمر تحصیل یک دانشجو، همزمان با حمایت های مالی مستمر دولت یعنی از جیب ملت است، عملا بایگانی شده و جز در شرایط بسیار دشوار در اختیار پژوهشگران قرار نمی گیرد. در این باره بهانه های مختلفی وجود دارد. برخی در دسترس گذاشتن آن را سبب رواج سرقت علمی دانسته و برخی، آنها ابزار درآمد می دانند، هرچند همان را هم به سختی و با در اختیار گذاشتن تعداد اندکی از صفحات با محدودیت های فراوان، عرضه می کنند. به نظر می رسد، پایان نامه ها، به عنوان نوعی مکاشفه علمی، نتیجه دسترنج یک ملت برای رسیدن به پیشرفت است، و ایجاد هر نوع مزاحمت و مانع تراشی بر سر دسترسی آزاد به محتوای آن، مبارزه با علم و مخالفت با پیشرفت است. پایان نامه، اثری است متعلق به حوزه علم ملی، و ابزاری است برای پیشرفت جدی، اثری که باید با شرایط سهل و آسان در اختیار پژوهشگران قرار گیرد و علم را به پیش ببرد. شک نباید کرد که نگه داشتن این همه پایان نامه که در مجموع بیش از صدها هزار است، ظلم آشکاری به پیشرفت علم در کشور ماست. متاسفانه، ذهن های سختگیر ما، همراه با توهمات دیگر، بر سر راه نشر آزاد پایان نامه ها مشکل ایجاد کرده و سبب شده است تا بسیاری از دانشجویان از کارهای انجام شده قبلی یا همزمان خود بی خبر باشند. در باره سرقت علمی هم، اگر حمایت جدی از ایران داک صورت گیرد و به مرّ قانون عمل شود، راه دزدی مسدود خواهد شد. بماند که سرقت های علمی، از کتابها هم صورت می گیرد، و اساسا انگیزه و راه حل آن، ربطی به باز کردن راه دسترسی به پایان نامه ها ندارد. به نظر می رسد اگر دولت اراده ای برای پیشرفت علمی دارد، نه تنها باید بدون هیچ گونه سخت گیری، امکان دستیابی به پایان نامه ها را فراهم کند، بلکه برای حمایت از بهترین های آن، بودجه ای را به نشر آنها اختصاص دهد.
در این زمینه، دست کم می توانیم از سیاست های علمی ترکیه یاد کنیم. در این کشورف یک وبسایت رسمی دولتی برای پایان نامه های همه مراکز دانشگاهی هست که تمامی پایان نامه هایی که استادان اجازه می دهند در آن وجود دارد، و استفاده از آنها رایگان است. تعداد استادانی که اجازه استفاده نمی دهند، بسیار بسیار اندک است. در این موارد هم از طریق کتابخانه های دانشکده ها می توان به آنها رسید و فقط هزینه کپی را پرداخت کرد. دوستانی که در آنجا داریم گفتند که، تقریبا هیچ وقت مشکلی برای استفاده رایگان از پایان نامه ها را نداشته اند.
حالا نتیجه این سیاست این شده است که غالبا پایان نامه جز برای دانشجو و استاد راهنما قابل استفاده نیست و این یعنی خفه کردن علم.