صادق زیبا کلام / اعتدال؛ آب سرد روحانی روی آتش ترامپ

یادداشت – صادق زیبا کلام : بسیاری منتظر بودند تا ببینند لحن گفتار رئیس‌جمهوری ایران در سخنرانی مجمع عمومی سازمان ملل چگونه خواهد بود. منتظر بودند تا ببینند آقای روحانی به حملات و توهین‌های رئیس‌جمهوری امریکا و نخست‌وزیر رژیم اسرائیل چگونه پاسخ خواهد داد. تصور می‌کردند که به تعبیر استالین، رئیس‌جمهوری ایران «توپ را با توپ» پاسخ خواهد داد. تصور می‌کردند که توهین‌ها و دشنام‌های رئیس‌جمهوری امریکا را با توهین‌هایی تندتر، دشنام‌های گزنده‌تر و حملاتی سخیف‌تر پاسخ خواهد داد. این انتظار یا شاید توقع، شامل طیفی از تندروها و مخالفان و منتقدان آقای روحانی در داخل کشور خودمان هم می‌شد که در واکنش به سخنان دیروز ترامپ، آقای روحانی را زیر فشار گذاشته بودند که باید در سخنرانی‌تان حکماً پاسخ جسارت‌ها و توهین‌های ترامپ را با ناسزاهای تندتر و سنگین‌تر بدهید. از ایشان می‌خواستند با لحنی قاطع و انقلابی به ترامپ پاسخ دهد. اما فضای سخنرانی آقای روحانی آب سردی روی همه آنان که انتظار دشنام‌هایی گزنده‌تر و توهین‌های محکم‌تر به حرف‌های ترامپ داشتند، ریخت. در مجموع فضای سخنرانی آقای روحانی کاملاً متفاوت از فضای سخنرانی ترامپ بود. او نه تنها حاضر نشد با وجود انتظار و توقع تندروها از نوع و جنس ادبیات و لحن ترامپ در سخنرانی‌اش استفاده کند، بلکه برعکس بسیار دیپلماتیک، معتدل و آشتی‌جویانه سخن گفت. نه هیچ کشور و ملتی را تهدید کرد و نه نشان داد که با کشوری سر جنگ دارد. برعکس او سعی کرد در چارچوب سخنرانی‌اش ازفرهنگ و تمدن ایران، سعدی و حافظ و مولوی، نجات یهودی‌ها از سوی ایرانیان و پناه دادن به مسیحیان سخن به میان آورد. برخلاف آنچه که ترامپ ایران را متهم ساخته بود، او در پاسخش نشان داد که کشورش نه به دنبال صدور انقلاب است، نه مذهبش و نه ایدئولوژی‌اش را می‌خواهد به دیگران تحمیل کند. در پاسخ روحانی به ترامپ و سایر رهبران درباره فعالیت‌های موشکی ایران هم همان موضع همیشگی را تکرار کرد که ذات این برنامه‌ها دفاعی است. درباره برجام هم که فغان و شیون ترامپ و نتانیاهو و سایر دشمنان نظام را درآورده، بدرستی اشاره کرد که ایران به تعهدات بین‌المللی‌اش در چارچوب آن توافق پایبند است و کشورش به هیچ روی قصد ندارد از برجام خارج شود. درعین حال این را هم اضافه کرد که اگر امریکا از برجام خارج شود، غربی‌ها، اروپایی‌ها و کشورهای مهم دنیا همچنان بر تعهدات و حضور خود در برجام ادامه خواهند داد. به عبارت دیگر به تندروها در امریکا پیام داد که مشکل‌شان ایران نیست، بلکه مشکل آنان جامعه جهانی است که پشت برجام ایستاده‌اند. بالاخره این نکته را هم خاطرنشان کرد که این گونه نخواهد بود که اگر در نهایت برجام نقض شود، دنیا برای ایران به آخر خواهد رسید. تلویحاً پاسخ داد که کشورش پیش‌بینی‌های لازم را برای چنین وضعیتی کرده است. در مجموع سخنرانی آقای روحانی کاملاً متفاوت از فضای سخنرانی ترامپ بود. او نه تنها با وجود فشار تندروها حاضر نشد نوع ادبیات و لحن ترامپ را در سخنرانی‌اش به کار گیرد، بلکه برعکس بسیار دیپلماتیک، معتدل و آشتی‌جویانه سخن گفت. درعین حال آقای روحانی می‌توانست درباره انتقادات زیادی که نسبت به حقوق‌بشر می‌شود، پاسخ دهد که کارنامه حقوق‌بشر در ایران از یک سو باید با کارنامه حقوق‌بشر در بسیاری از کشورهای متعهد امریکا و از سوی دیگر می‌بایست با گذشته کشور ایران مقایسه و سنجیده شود. در این صورت، شاید آنان برخی انتقادها را تکرار نکنند اما نمی‌توانند دستاوردهای فراوان و مثبت ایران در حوزه‌های مختلف را نادیده بگیرند.