کامیار چایچی/ چیستی نشانه های شهری و عناصر آن در بافت تاریخی لاهیجان

• عناصر قابل تشخیص بصری در سطح شهر را می توان نماد یا نشانه آن شهر نامید. یک نشانه شهری خوب دارای فرمی مشخص و قابل تشخیص می باشد به طوری که بتوان آن را با یک نظر شناخت. بافتهای قدیمی به دلیل دارا بودن تعداد زیادی از این نشانه ها واجد ارزش بیشتری می باشند. برخی از این نشانه ها جنبه سمبولیک و ملی دارند. این نشانه ها هنگامی شکل می گیرند که بر اساس تجربیات و اندوخته های فرهنگی و ریشه دار جامعه شکل گرفته باشند. این نشانه ها تنوع زیادی را در بافت بوجود می آورند.
• نقش و اهمیت نشانه های شهری
آن چه که در تمامی تعاریف مطرح شده در مورد نشانه های شهری مشترک به نظر می رسد این است که، تمامی آنها نشانه های شهری را عناصر، بنا یا قسمتی از بنا می دانند که یک مکان را علامت گذاری می کند و به عنوان یک نقطه مرجع مورد استفاده قرار می گیرد. این مفهوم الزام برجستگی یا تمایز عارضه ای در یک مکان یا یک منظر را جهت نشانه بودن مطرح می نماید.
• در واقع یک نشانه های شهری جزئی از محیط است که برای شخص ناظر پدیدار می گردد و به وی کمک می کند تا موقعیت دیگر اجزاء محیط و دیگر مکان ها را تعیین کند
• نشانه های شهری (با در نظر گیری حضور در مقیاسهای مکانی و زمانی متفاوت) می بایست دیده شوند و هر اندازه واضح تر و تاکید کننده تر باشند در ذهن می مانند و استفاده کننده می تواند در هنگام یاد آوری فضا از آنها کمک گرفته و فضا را تجسم نماید.
از سویی دیگر، درک معنایی نشانه های شهری به کشف و درک مفاهیم پایه شهری می انجامد. نشانه ها، عناصر متفاوت از نظر شکل و عملکرد را شامل می شوند. عناصری که موجب ارتقاء تصویر ذهنی جامعه از محیط و در نتیجه اعتلای خوانایی شهر می شوند. نشانه های معنی دار شهری که ریشه در اجتماع و فرهنگ شهر دارند، نقاط عطفی جهت دهنده در فضای شهری هستند. این عناصر نقاطی منحصر به فرد و ریشه دار در فرهنگ و تاریخ اند. عناصری که به صورت عناصری شاخص و مسلط بر محیط پیرامون خود معرفی می شوند و زمانی که این نمادها ریشه در فرهنگ و مذهب داشته باشند بسیار خواناتر و ماندگارتر خواهند بود و اینگونه نشانه ها در درک هویت فضاهای شهری می توانند بسیار تاثیر گذار باشند.

محدوده بافت تاریخی شهر لاهیجان درگیر مجموعه ای ارزشمند از نشانه های شهری و فرا شهری بوده است. از سویی دیگر این محدوده، مرکز تجاری فعال (بازار شهر) و همچنین مهمترین عناصر مذهبی شهر را در خود جای داده است و از سویی دیگر فضا تعاریف گوناگون رفتار فردی و جمعی را در خود داشته است.
تعدادی از شاخص ترین نشانه های شهری در محدوده بافت مورد نظر عبارتند از: 1-مسجد جامع لاهیجان 2-مجموعه چهارپادشاهان 3-مسجد المهدی 4-مسجد امام 5-جمعه 6-مجموعه گابنه 7-مسجد اکبریه 8- مسجد شعربافان9-بازار 10-مسجد امام حسین

به قلم: کامیار چایچی