یادداشت اختصاصی تدبیرشرق– رضا علیزاده//
پا در حریم پاییز دل‌انگیز گذارده‌ایم؛ در رنگارنگیِ شگفتِ این فصل و مهرماه که به هنرمندی، دیباچه‌ای از هزار نقش و هزار نقشینه بر قامت طبیعت آراسته می شود، شهر زیبای لاهیجان خود را برای میزبانی “جشنواره تئاتر خیابانی” از 2 تا 5 مهرماه آماده می کند؛ جشنواره ای که چندین دوره برگزاری آن، سطح توقعات و انتظارات را برای شهروندان این خطه سرسبز و فرهنگی بالا برده و همه ی عوامل برگزار کننده برآنند چهاردهیمن دوره از این رویداد با غنای بیشتری به معرض نمایش نهاده شود.
در کشورهای توسعه‌یافته، رویدادهای فرهنگی به مثابه ستون‌های محکم توسعه پایدار، دیپلماسی فرهنگی و تعامل تمدن‌ها عمل می‌کنند. این رویدادها، که با دقت و ظرافت طراحی و اجرا می‌شوند، نه تنها به عنوان موتور محرکه عناصر فرهنگی عمل می‌کنند، بلکه به عنوان بستری غنی برای تبادل اندیشه‌ها، ارزش‌ها و تجربیات انسانی نیز ایفای نقش می‌نمایند. با لحاظ مقیاس و سطح چنین رویدادهایی، باید اذعان کرد هر فعالیت فرهنگی و هنری که از دل و زبان مردم یک سرزمین برخاسته شود، آینه‌ای هستند که غنای فرهنگی، تاریخی و هنری یک ملت را به نمایش گذارده و پل‌هایی می‌سازند که مرزهای جغرافیایی و فرهنگی را درمی‌نوردند.
شهر لاهیجان با تاریخ کهن و فرهنگ غنی خود که سالهاست میزبان این رویدادی هنری است، نه تنها به عنوان یک برنامه فرهنگی، بلکه به مثابه حرکتی استراتژیک در راستای احیای هویت، تقویت تعامل اجتماعی و ارتقای سطح آگاهی عمومی عمل می‌کند. اگر بخواهیم به جشنواره تئاتر خیابانی به صورت خاص در شهر لاهیجان بپردازیم، ریشه های هنر نمایش خیابانی، به عنوان رویدادی فرهنگی و هنری، در بستری غنی و عمیق از سنت‌های ریشه دار استان گیلان شکل گرفته است. آیین‌هایی مانند عروس گوله و آهو چره و دیگر نمونه های این چنینی که در تاریخ فرهنگی مردم این سامان جریان داشته است، نمونه‌های بارزی از این سنت‌ها هستند که در آنها عناصر نمایشی، موسیقی، و حرکات نمادین با هدف انتقال پیام‌های فرهنگی و اجتماعی به کار گرفته می‌شوند. این آیین‌ها، که در فضاهای باز و با مشارکت مستقیم مردم اجرا می‌شدند، نه تنها بخشی از هویت فرهنگی گیلان به شمار می‌روند، بلکه ریشه‌های عمیقی در زندگی روزمره و باورهای مردم دارند. در واقع تئاتر خیابانی لاهیجان، به عنوان یک رویداد هنری معاصر، می‌تواند و باید با این سنت‌های نمایشی بومی ارتباط برقرار کند. این ارتباط، نه تنها به غنای محتوایی و شکلی آثار نمایشی می‌افزاید، بلکه به حفظ و احیای میراث فرهنگی گیلان نیز کمک می‌کند.
علاوه بر نمایش ها و آیین های سنتی که از دل میراث معنوی گیلان به جا مانده، تعزیه به عنوان یکی از کهن‌ترین جلوه‌های آیین مذهبی شیعه، نه تنها در لاهیجان به عنوان پایگاه تشیع در منطقه بیه‌پیش گیلان نضج و بسط داشته، بلکه به عنوان یک هنر نمایشی تأثیرگذار، فراتر از یک مراسم مذهبی عمل کرده است، چنانکه می توان دید در اجرای این آیین مذهبی، عناصر نمایشی، موسیقی، شعر، و حرکات نمادین در هم آمیخته تا پیام‌های عمیق اخلاقی، مذهبی و انسانی را به مخاطبان منتقل کند. این آیین، با استفاده از فضاهای باز و خیابانی، نه تنها به عنوان یک نمایش مذهبی، بلکه به عنوان یک هنر اجتماعی عمل کرده است آن گونه که مردم را در یک تجربه جمعی و عاطفی مشارکت دهد.
با این استناد در واقع جشنواره تئاتر خیابانی لاهیجان، ادامه‌دهنده و مدرن‌کننده همین سنت‌های کهن است. این جشنواره، تصویرگر فضای ذهنی تاریخی مردم از چنین رویدادها و دیگر اشکال نمایشی بومی است که تلاش می‌کند تا هنر تئاتر را از سالن‌های بسته به فضاهای باز و خیابانی منتقل کرده و آن را در دسترس عموم مردم قرار دهد. این رویکرد، نه تنها به حفظ و احیای میراث فرهنگی می‌پردازد، بلکه به ایجاد پل ارتباطی بین گذشته و حال کمک می‌کند.
در فضای جشنواره، مخاطبان می‌توانند شاهد آثاری باشند که نه تنها از نظر محتوایی به مفاهیم عمیق انسانی و اجتماعی می‌پردازند، بلکه از نظر شکلی نیز تحت تأثیر سنت‌های نمایشی قرار دارند. استفاده از موسیقی زنده، حرکات نمادین، و ارتباط مستقیم با تماشاگران، یادآور همان عناصر کلیدی است که در نمایش های آیینی سنتی یا تعزیه را به یک تجربه جمعی و تأثیرگذار تبدیل می کرده است.
بنابراین، جشنواره تئاتر خیابانی لاهیجان، نه تنها یک رویداد هنری معاصر است، بلکه حلقه‌ای از زنجیره‌ای طولانی از سنت‌های نمایشی این شهر به شمار می‌رود. این جشنواره، با تکیه بر میراث غنی گذشته پرافتخار خود و دیگر اشکال نمایشی بومی، تلاش می‌کند تا هنر تئاتر را به عنوان یک ابزار ارتباطی قدرتمند، در بستر فرهنگ و جامعه امروزی احیا و توسعه دهد.
