رئیس موسسه تحقیقات علوم دامی کشور: اصلاح نژاد گاومیش بومی کلید خورد
رئیس موسسه تحقیقات علوم دامی کشور از برنامه اصلاح نژادی گاومیش‌های بومی و تولید نیمه صنعتی آن خبر داد و گفت: اصلاح نژاد گاومیش در افزایش تولید گوشت قرمز و رشد ۳ برابری شیرخام موثر است که می تواند زمینه ساز خودکفایی در تولیدات پروئینی به ویژه گوشت قرمز شود.
به گزارش تدبیرشرق، حسن خمیس آبادی در گفت وگویی درباره وضعیت پرورش گاومیش درایران و جهان و اهمیت تحقیقات اصلاح نژادی افزود: گاومیش یکی از دام های اهلی است که در شرایط اقلیمی کشور ایران، به ویژه در برخی استان ها عملکرد بسیار خوبی دارد بنابراین با توجه به تغییرات اقلیمی توسعه پرورش گاومیش به عنوان جایگزینی مناسب برای تولید پروتئین حیوانی در نظر گرفته شده زیرا این دام در مناطق گرم و خشک علاوه بر عملکرد مطلوب، نیاز کمتری به خوراک دارد.
رئیس موسسه تحقیقات علوم دامی کشور اظهار داشت: بر اساس آمارهای جهانی جمعیت گاومیش در سال ۲۰۲۴ میلادی حدود ۱۶۷ میلیون راس تخمین زده شده که پس از گاو، گوسفند و بز در رتبه چهارم نشخوارکنندگان اهلی قرار دارد.
وی با بیان اینکه ۹۷ درصد جمعیت گاومیش جهان به طور عمده در آسیا به ویژه در کشورهای هند، پاکستان، چین، مصر و نپال متمرکز است تصریح کرد: فقط حدود ۳ درصد جمعیت گاومیش جهان در کشورهای اروپایی (ایتالیا، رومانی، بلغارستان) و آمریکای لاتین استقرار دارد.
خمیس آبادی روند رشد جمعیت گاومیش در کشورهای مختلف را مثبت ارزیابی کرد و اظهارداشت: جمعیت گاومیش در ایران نیز روند توسعه خوبی نشان می دهد زیرا می تواند نقش موثری در تولید پروتئین حیوانی داشته باشد بنابراین اقدامات اصلاح نژادی و آمیخته گری در اولویت کارها قرار گرفته است.
وی خاطرنشان کرد: در ایران گاومیش از قرن ها پیش جزء جدایی‌ناپذیر صنعت دامپروری و کشاورزی بوده به طوری که در سال ۱۳۰۹ جمعیت گاومیش در ایران ۱.۵ میلیون رأس بود، اما تا سال ۱۳۹۵ این تعداد به حدود ۱۹۹ هزار راس کاهش یافت و این کاهش جمعیت به طور عمده به دلیل گسترش پرورش گاوهای شیری اصلاح شده و غفلت رسمی در پرورش گاومیش بوده است.
رئیس موسسه تحقیقات علوم دامی کشور جمعیت گاومیش بومی ایران را از جمله ذخایر ژنتیکی مهم کشور دانست و افزود: این دام نقش مهمی در اقتصاد روستاییان بر عهده دارد به طوری که حدود ۸۰ درصد جمعیت گاومیش کشور در شمال و شمال غربی (آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، گیلان و مازندران) و ۱۸ درصد در جنوب و جنوب غرب (خوزستان) پراکنده است.
به گفته وی، استان خوزستان با حدود ۱۰۶ هزار و ۷۱۶ راس گاومیش، آذربایجان غربی ۵۱ هزارو ۳۶۰ راس، آذربایجان شرقی ۲۴ هزارو ۶۱۱ راس، اردبیل ۱۰ هزار و ۴۴۰ راس، گیلان ۸ هزار و ۲۷۲ راس، مازندران ۳ هزارو ۵۰ راس و گلستان هزار و ۹۰۷ راس مهمترین مناطق پرورشی در کشور هستند.
تولید سالانه ۱۴۴ هزار تن شیر و ۹ هزار تن گوشت گاومیش
خمیس آبادی با بیان اینکه گاومیش دومین منبع بزرگ عرضه شیر در جهان یعنی معادل ۷۵.۸ میلیون تن است، گفت: این دام بیش از ۱۰ درصد تولید شیر جهان را به خود اختصاص داده و روند تولید شیر آن در سال‌های اخیر حدود ۳ درصد ثابت افزایش یافته است.
به گفته وی، تولید شیر سالانه گاومیش در ایران بر اساس داده های سال ۱۴۰۲ معادل ۱۴۴ هزار تن بوده و برای تولید لبنیات سنتی مانند کره، پنیر و ماست استفاده می شود و سالانه حدود ۹ هزار تن گوشت تولید می کند.
رئیس موسسه تحقیقات علوم دامی کشور ادامه داد: اهمیت گاومیش تنها به کمیت تولید شیر محدود نمی‌شود بلکه گاومیش ها با توجه به چربی بالای شیر بین ۷ تا ۸ درصد و پروتئین بین ۴.۲ تا ۴.۵ درصد بسیار غنی تر از شیر گاو (با ویژگی چربی ۴ درصد و پروتئین ۳.۵ درصد) هستند که می‌توانند در کنار سایر دام ها نقش موثری در تامین نیازهای پروتئینی کشور ایفا کنند بنابراین این ویژگی شیر گاومیش را برای تولید فرآورده های لبنی با کیفیت مانند کره و پنیر بسیار مناسب است.
وی اظهار داشت: علاوه بر این گاومیش توانایی منحصربه فردی در تبدیل مواد فیبری با کیفیت پایین به شیر و گوشت دارد که این سازگاری تغذیه ای با خوراک های کم‌ارزش آن را به دامی اقتصادی تبدیل کرده است به طوری که گاومیش همچنین عمر تولیدی طولانی مدت (۹ تا ۱۰ دوره شیردهی) دارد و به بسیاری از بیماری ها از جمله بیماری دهان و سم مقاوم است.
خمیس آبادی تصریح کرد: مؤسسه تحقیقات علوم دامی کشور با درک عمیق از اهمیت راهبردی گاومیش، پروژه‌های متعددی را در راستای احیا، توسعه و ارتقای بهره وری این دام در دستور کار دارد و هدف اصلی فائق آمدن بر چالش هایی مانند کاهش جمعیت، تولید مثل دیرهنگام و پایین بودن راندمان تولید در سیستم های سنتی است.
اصلاح نژاد گاومیش های بومی با نژادهای ایتالیایی
رئیس موسسه تحقیقات علوم دامی کشور افزود: موسسه تحقیقات علوم دامی ایران در ایستگاه تحقیقاتی مختلفی همچون صفی آباد دزفول خوزستان پروژه هایی برای اصلاح نژاد و توسعه گاومیش انجام می دهند که از جمله شناسنامه دار کردن و ثبت نژادها و بررسی و مقایسه اثرات آمیختگی نژادهای بومی با نژادهای خارجی مانند گاومیش های ایتالیایی بر میزان تولید و ترکیبات شیرگاومیش های بومی با لحاظ کردن اثر منطقه، سیستم پرورشی و خوراک مصرفی است.
وی اضافه کرد: تحقیقات نشان می دهد که آمیختگی نژادهای بومی با نژادهای پرتولید خارجی مانند گاومیش ایتالیایی می تواند به طور قابل توجهی میزان تولید شیر را افزایش دهد، به طوری که در نژادهای آمیخته نسل دوم تولید روزانه شیر حدود ۱۸.۷ کیلوگرم است درحالی که میزان تولید شیر در گاومیش های بومی کشور ما حدود ۵.۵ کیلوگرم است که این رقم نشان می دهد گاومیش های آمیخته تقریبا سه برابر نژاد بومی تولید دارند.
به گفته وی، همچنین استاندارد کردن جیره غذایی حتی در سیستم های بسته منجر به افزایش تولید شیر در هر سه نسل بومی و آمیخته شده است و این نتایج به ما پیشنهاد می دهد که برای افزایش تولید شیر، می توان گاومیش های بومی را تا نسل دوم با اسپرم نژاد ایتالیایی تلقیح کرد و از جیره های استاندارد شده استفاده کرد.
خمیس آبادی گفت: همچنین پروژه های دیگری همچون ارزیابی صفات تولیدمثلی گاومیش های بومی با گاومیش های آمیخته نسل اول و دوم با اسپرم گاومیش های ایتالیایی در استان اردبیل و مقایسه اقتصادی پرورش گاومیش های بومی و آمیخته در شرایط واقعی دامداری کشور که نشان می دهد پرورش گاومیش در شرایط خاص می تواند سودآور باشد، درحال انجام است.
ایران به دنبال افزایش جمعیت گاومیش برای تولید گوشت قرمز
رئیس موسسه تحقیقات علوم دامی کشور افزود: در استان خوزستان به ویژه در منطقه صفی‌آباد بیشترین جمعیت گاومیش وجود دارد و این استان نقش مهمی در تولید این دام ایفا می‌کند بنابراین جریان تولید این دام به صورت نیمه صنعتی در حال حرکت است تا بتوانیم با اصلاح نژادی و آمیختگی هایی که انجام می دهیم بتوانیم جمعیت بیشتری داشته باشیم.
خمیس آبادی با اشاره به اینکه ایران نژاد بومی گاومیش دارد اظهارداشت: ایران با اقدامات اصلاح نژادی و آمیختگی با نژادهای خارجی توانایی توسعه و افزایش تولید جمعیت گاومیش را دارد تاجایی که توسعه پرورش گاومیش می‌تواند به خودکفایی در تولید گوشت قرمز کمک کند، هرچند که میزان تولید گوشت گاومیش در ایران هنوز جزئی است و نیازمند توسعه بیشتر است.
وی افزود: در مجموع با توجه به شرایط فعلی، روند توسعه پرورش گاومیش در ایران پتانسیل بالایی دارد و می‌تواند نقش مهمی در خودکفایی و تنوع بخشی به تولیدات دامی کشور ایفا کند، هرچند که سهم آن در بازار داخلی هنوز نسبتا کم است و نیازمند برنامه ریزی و افزایش سرمایه گذاری است.
