روایت فارین پالسی از ابعاد جدید کودتای 28 مرداد: مقر مرکزی سیا به «کرمیت روزولت» تلگراف داد که عملیات علیه مصدق متوقف شد، اما او گفت «کار ما اینجا تمام نشده»

پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) :

سرویس بین الملل «انتخاب»؛ فارین پالسی نوشت: اسناد جدیدنشان میدهد که سازمان سیا چطور تلاش کرده تا یک کودتای شکست خورده در 1332 را احیا کند. 

به گزارش «انتخاب»؛ اسناد منتشر شده نقش محوری سازمان سیا در کودتای 1953 را روشن می کند، نقشی که به سقوط نخست وزیر وقت، محمد مصدق انجامید و آتش ملی گرایی را روشن کرد و این آتش در نهایت در انقلاب 1979 شعله ور شد.

به نظر میرسد طرح سازمان سیا در عملیات آژاکس با محوریت نفت بوده است. شرکت های غربی که چندین دهه کنترل ثروت های نفتی منطقه اعم از کمپانی نفتی عربی آمریکایی و شرکت نفتی انگلو ایرانی را در دست داشتند زمانی که شرکت تذی آمریکایی در عربستان در اواخرسال 1950 تحت فشار قرار گرفتند مجبور به تقسیم درآمد نفتی شان با ریاض شدند. امتیازات بریتانیا در ایران نیز در آن سالها تحت فشار شدید قرار گرفت؛ اما لندن به طور جدی از تقسیم این مزایا اجتناب میکرد. در اوایل سال 1951 تحسین های مردمی روانه فرآیندهای ملی شدن صنعت نفت توسط مصدق شده بود. دراین زمان انگلستان با همفکری سازمان های اطلاعاتی آمریکا برنامه سقوط مصدق و بازگرداندن پادشاه را چیدند.

اگر چه برخی اسناد منتشر شده از سوی وزارت خارجه، سازمان اطلاعات بریتانیا را برای تنش ها و تلاش برای همکاری با مصدق مقصر می داند.

تلاش برای کودتا در ماه اگوست آغاز شد اما به سرعت شکست خورد. مصدق چندین نفر را مرتبط با کودتای شکست خورده بازداشت کرد. فضل الله زاهدی که توطئه گر اصلی بود مخفی شد و شاه از کشور فرار کرد. سازمان سیا یه این نتیجه رسیده رسید که کودتا شکست خورده و دستور توقف آن را صادر کرد.

در 18 آگوست 1953 مقر فرماندهی سیا به رییس دفتر سیا در ایران نامه ای نوشت و گفت «عملیات ازموده شد و شکست خورد و ما نباید در هیچ عملیات دیگری علیه مصدق که میتواند به آمریکا ارتباط پیدا کند شرکت کنیم. عملیات ها علیه مصدق را باید متوقف می شد.»

به گفته مالکوم بایرن مسئول پروژه روابط ایران و آمریکا در آرشیو امنیت ملی در دانشگاه جرج واشنگتن، کرمیت روزولت، افسر ارشد وقت سیا در ایران  این دستور را نادیده گرفت. 

بایرن به فارن پالسی گفته: زمانی که این دستور العمل از سوی مقر سیا در واشنگتن به روزولت داده میشد دست کم یک نفر در اتاق با کرمیت رزولت بوده است. روزولت گفت نه ما این جا کارمان تمام نشده است. 

وی افزود: پیش از این می دانستیم که روزوولت دستور سیا برای توقف عملیات را عمل نکرده بود اما نمی دانستیم که که از اسا تلگراف و محتوایی مبنی بر توقف عملیات در کار بوده است.

بایرن گفته: روز بعد از این تماس در 19 آگوست 1953 او با کمک جمعیت زیادی( که به گفته همه بر توسط سازمان سیا سازماندهی شده بود) کودتا با موفقیت انجام شد و تاج و تخت پادشاهی به شاه غرب دوست برگشت و نام شرکت نفتی انگلو-ایران به شرکت نفت بریتیش پترولیوم تغییر پیدا کرد.

این کودتا شعله های احساسات غربی را روشن کرد و در سال 1979 این شعله ها در گروگانگیری سفارت آمریکا زبانه کشید . در نهایت شاه ساقط شد.

دولت آمریکا مدتهای مدید دخالت در کودتا را رد می کرد. وزارت خارجه امریکا، اولین بار در سال 1989 مدارکی را در ارتباط با این کودتا منتشر کرد اما هر رفرنسی به دخالت سازمان سیا در این کودتا را سانسور کرده بود. خشم عمومی منجر به انتشار نسخه کامل تر این مطالب در سال 2013شد. دو سال بعد همه مواد نحرمانه باید منتشر می شد اما خطر تاثیر آن بر مداکرات هسته ای سبب شد وزارت خارجه بار دیگر از انتشار این مواد خودداری کند

به گفته بایرن آنه ادر نهایت این مدارک را اخیرا منتشر کردند و تعداد بیشماری از تلگراف های سازمان سیا از آن زمان ناپدید شده و یا خیلی وقت پیش نابود شده است. بایرن میگوید که تعویق طولانی انتشار این اسناد به دلایل مختلف بوده است. سرویس های اطلاعاتی همیشه نگران حفظ منابع و متد هایشان هستند. به این معناست که انتشار اسناد محرمانه آنها ممکن است روش عملیاتی آنها را لو دهد

سازمان سیا میخواست از روابطش با سازمان اطلاعات بریتانیا که میخواست این اسناد همچنان محرمانه بماند نیز حفاظت کند.