چالشی ژرف به نام پروژه های نیمه کاره/ آیا اسدالله عباسی طلسم می شکند؟//صابر صلاح کار

یادداشت تدبیرشرق// بطور طبیعی در پروژه های نیمه تمام، بودجه های بسیاری صرف شده است، بدون آن که گره ای از مشکلات مردمان بگشاید، این خیل عظیم پروژه ها شامل طرح های عمرانی و آموزشی و ورزشی و… می شود و بودجه های کلانی که بدون برنامه ریزی و برآورد دقیق در حوزه کارشناسی و با مدیریت احساسی و تصمیمات لحظه ای مدیران در این پروژه ها هزینه شده اند، که گاه با گذر زمان و فرسودگی تاسیسات احداث شده، آسیب مالی دو چندانی را نیز به بیت المال وارد نموده است، در مواردی نیز صرف هزینه برای تکمیل طرح را غیر قابل توجیه می نماید.

در خیلی از موارد مکانیابی نامناسب، علتی بر نیمه تمام ماندن پروژه ها بوده است. طرح هایی که بدون مطالعات اولیه دقیق و بررسی عوامل زیست محیطی تهیه و بی توجه به ویژگی هایی منطقه ، شروع به اجرا شده اند، در ابتدا یا میانه راه، نیمه کاره مانده اند و علاوه بر خسارات مالی بسیار، بخش عمده ای از سیمای سرزمین را بر هم زده اند.

از یک نگاه دیگر می توان گفت مدیریت مقطعی و کوتاه مدت و نمایش تبلیغاتی دولت ها و احزاب و مدیران باعث شده است تا روز به روز بر تعداد این پروژه ها افزوده شود.
برخی کارشناسان، بسیاری از این پروژه های نیمه تمام عمرانی را با نام “پروژه های انتخاباتی” می شناسند، دلیل این نامگذاری هم این است که برخی مسئولین و نمایندگان مجلس در هنگام انتخابات و برای جمع آوری رای مردم با فشار و اعمال نفوذ و حتی گاهی بده و بستان های سیاسی اقدام به گرفتن این پروژه ها برای حوزه های انتخاباتی خود می کنند.

از آنجا که این پروژه ها صرفا کاربرد انتخاباتی دارند، بعد از اجرا در نیمه راه یا حتی با پیشرفت های حداقلی رها و تبدیل به پروژه های نیمه تمام می شوند. معمولا جناح بعدی که بر سر کار می آید اولاً به دلیل آن که این پروژه ها مربوط به دوره جناح رقیب بوده است و ثانیاً شاید به دلیل غیرکارشناسی بودن آن ها اقدام به پیگیری این پروژه های نیمه تمام نمی کنند و سعی دارند تا پروژه های جدیدی را برای مطرح کردن خود، تعریف و اجرا کنند و این چرخه معیوب همچنان ادامه می یابد.

اصلی ترین علت این پروژه های ناکام، رعایت نکردن آمایش سرزمین است که در اختیار داشتن سند آمایش سرزمینی و همچنین استمداد از نخبگان و دلسوزان حوزه های مربوطه و نگاه فراجناحی و‌ ملی، می تواند کمک شایانی به حل این بحران نماید.

انتخاب راهبردی دولت سیزدهم مبنی بر «نهضت اتمام پروژه‌های نیمه تمام» درحقیقت پاسخی به این معضل ملی و ریشه‌دار است، دولتی که به جای توجه به اهداف کوتاه مدت یا جلب رضایت مقطعی شهروندان، تأمین منافع بلندمدت ملی آنان و جلوگیری از هدررفت بیشتر منابع را در دستور کار خود قرار داده است. لذا «نهضت اتمام پروژه‌های نیمه‌تمام» چیزی فراتر از یک رویکرد عمرانی است، بلکه راهبردی برای پایان دادن به رنج مردم استان‌ها و نقاط مختلف کشور هم هست. امری که بارها آیت الله رئیسی در سفرهای استانی به آن اشاره کرده است.

سازمان برنامه و بودجه سال ۱۴۰۰ در گزارشی اعلام کرد میانگین اجرای طرح های صرفا عمرانی به ۱۷ سال رسیده است و باتوجه به تعداد پروژه ها اگر هیچ طرح جدیدی کلنگ نخورد، نیازمند ۲۸ سال زمان برای تکمیل کل پروژه های قبلی هستیم. در استان گیلان بیش از ۸۰۰ پروژه نیمه تمام وجود دارد که طبق اعلام استاندار بیش از ۷۶ هزار میلیارد تومان نیاز است که از مصوبات سفر ریاست محترم جمهوری نزدیک به ۲۰ هزار میلیارد تومان نیز به گیلان اختصاص یافته است.
استان گیلان علاوه بر پروژه های نیمه تمام محلی، حتی میراث دار پروژه های نیمه تمام ملی و منطقه ای نیز می باشد، یعنی در مباحث زیست محیطی و پسماند و پروژه های آزادراهی و خطوط ریلی استراتژیکی… که در دولت های قبل و مدیران اسبق به نتیجه نرسیده است، و امروزه با رویکرد دولت مردمی و حرکت های مدیران استانی با تفکر جهادی و برنامه ریزی دقیق و میان مدت و کارشناسی صحیح ضمن مطالبه گری و چانه زنی در حال پیگیری نتیجه بخش می باشد. لذا تکمیل و یا افتتاح و یا شروع برخی پروژه ها بخصوص در حوزه های پسماند و احیای دو رودخانه شهرستان رشت و نیز جذب اعتبارات ملی و خارجی و سرمایه گذاری برای همه ی هم استانی ها امیدبخش تلقی می شود. نکته دیگر اینکه ثبات مدیریت نیز در این مباحث باید در نظر گرفته شود زیرا مسئولی که حکم سرپرستی دارد یا همسوء با جریان فعلی نباشد قطعا باعث کندی حرکت رو جلو خواهد شد.
از طرف دیگر تعیین تکلیف و اولویت دهی پروژه های نیمه تمام به جای شروع طرح ها مورد انتظار افکار عمومی است و مطمعنا با قطع این روند فاجعه بار، و با تکمیل پروژه های اولویت دار یک اشتغالزایی پایدار همراه با توسعه را خواهیم دید و امیدواریم استاندار گیلان بتواند با همین همت و ‌تلاش های شبانه روزی موفق به شکستن این طلسم چندین دهه ای شود.

«صابر صلاح کار»
پژوهشگر مسائل سیاسی و ژئوپلیتیک