یک چهره – یک روایت نایب رییس مجلس علیه رییس نهاد بخش خصوصی؛ گُنده‌تر از دهان!

موضع تند دربرابر اتاق بازرگانی نشان می‌دهد نواصول‌گرایی ایرانی از جنس اصول گرایان سنتی با دغدغۀ بخش خصوصی نیست.حق اتاق بازرگانی است که آزاد و مستقل باشد و نظر بدهد و گنده‌تر یا کوچک‌تر از دهان بودن ملاک نیست. ملاک، قانون است.

مهرداد خدیر در عصر ایران نوشت:

«آقای شافعی – رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران – حرفی زده که از دهانش گنده‌تر است.»

این جمله عین کلماتی است که آقای «علی نیک‌زاد ثمرین» نایب رییس مجلس شورای اسلامی (وزیر راه و شهرسازی در دولت احمدی‌نژاد) در پاسخ به تذکر نمایندۀ تربت حیدریه و پرسش چرایی سکوت هیأت رییسه در قبال اظهارت رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران به کار برده است.

طبعا این پرسش پدید می‌آید که مگر شافعی چه گفته بود که نایب رییس مجلس انقلابی را به خشم آورده است؟

رییس اتاق ایران گفته بود: «عمق نمایندگان مجلس در مسایل اقتصادی خیلی کم است. به طوری که آدم از این که این افراد می‌خواهند کشور را اداره کنند، درمانده می‌شود. دولت هم البته دست کمی از این نمایندگان ندارد. بعضی‌هاشان خیلی جالب‌اند. بالاترین پستی که نمایندۀ شهر من داشته محافظ آقای صالحی رییس سابق سازمان انرژی اتمی بوده. اینها چون افرادی خالی هستند نیازمند این هستند که پای تریبون چیزی بگویند.»

آقای نیک‌زاد می‌توانست بگوید: «نه، عمق‌شان خیلی هم کم نیست و اتفاقا خیلی هم عمیق‌اند. یا خالی نیستند و خیلی هم پُرند و از بس پُرند پای تریبون دانش و ایده هاشان سرریز می‌کند یا فلان نماینده سابقا رانندۀ صالحی نبوده معاون او بوده». به جای اینها اما گفته «گنده‌تر از دهانش حرف زده».

چون این تعبیر را دربارۀ رییس نهاد و نماد بخش خصوصی در ایران به کار برده به چند نکته اشاره کرد:

. جریان راست یا اصول‌گرای کنونی با هویت دفاع از بخش خصوصی بود که با دولت چپ‌گرای میر حسین موسوی زاویه پیدا کرد. مشخصا همین اتاق بازرگانی هفته نامه‌ای به نام «اتاق» منتشر می‌کرد که یک سر در نقد دولت مورد حمایت امام بود اما هرگز هیچ‌یک از مقامات ارشد کشور نگفتند اتاق بازرگانی گنده‌تر از دهانش حرف می‌زند در حالی که رییس وقت آن – علی‌نقی خاموشی- به صراحت سیاست‌های دولت را به چالش می‌کشید و نص قانون اساسی دربارۀ دولتی بودن تجارت خارجی را هم قبول نداشتند. (همان آقای خاموشی البته بعدها از مجلس ششم با اکثریت اصلاح طلب به عنوان بهترین مجلس در زمینۀ اقتصادی نام برد).

۱-موضع تند نایب رییس مجلس انقلابی دربرابر اتاق بازرگانی نشان می‌دهد نواصول‌گرایی ایرانی از جنس اصول گرایان سنتی نیست و دغدغۀ بخش خصوصی را ندارد. چندان که آقای شافعی این را هم گفته است: «در قانون بودجه ۱۴۰۱ از تعبیر بخش غیر دولتی به جای بخش خصوصی استفاده شده» که آشکارا نقض قانون اساسی است چرا که به موجب قانون اساسی اقتصاد ایران به سه بخش دولتی، خصوصی و تعاونی تقسیم می‌شود و تعبیر بخش غیر دولتی نداریم. اقتصاد است مدارس آموزش و پرورش که نیست.

۲. گنده‌تر از دهان یعنی چه؟ اندازۀ دهان هر نهاد و شخص را چه کسی تعریف می‌کند؟ اگر انتقاد از یک یا چند نماینده تضعیف مجلس باشد شورای نگهبان خود بیشترین تضعیف کننده است چون در پایان هر دوره شماری از نمایندگان را فاقد صلاحیت کاندیداتوری برای دورۀ بعد معرفی کند و رییس سه دورۀ همین مجلس و اسلاف جناب نیک‌زاد را برای نامزدی ریاست جمهوری فاقد صلاحیت ندانست. توصیف نماینده با واژۀ «خالی» بهتر است یا «فاقد صلاحیت به دلایل اخلاقی یا سیاسی یا مالی»؟

۳. آقای نایب رییس مجلس انقلابی احتمالا مصاحبۀ آقای غنی نظری عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در برنامۀ تهران بیست تلویزیون را ندیده که چگونه از توضیح عادی تعابیر بدیهی اقتصادی هم عاجز بود و محمد دلاوری را به شگفتی واداشته بود. از او می‌پرسید درآمد سرانۀ ایرانیان در سال فلان چقدر بوده که کم شده و پاسخ نامربوط می‌داد که مشخص بود تعریف درآمد سرانه را نمی‌داند. جناب ایشان خالی است یا مجری تلویزیون حرف گنده‌تر از دهان می‌زند و توجیه نشده به پر و پای نمایندگان مجلس قبل باید می‌پیچید نه اینها.

۴. جناب نیک‌زاد گفته «شأن مجلس مشخص است.» بله. اما شأن مجلس را نمایندگان هم باید رعایت کنند ایضا شورای نگهبان که صحنه را به گونه‌ای چید که خروجی آن چنین و نرخ مشارکت آن چنان باشد. ضمن این که اگر مجلس به عنوان قوۀ قانون‌گذار شأن دارد اتاق بازرگانی هم به عنوان نماد بخش خصوصی که البته دولتی‌ها هم در ان نقش دارند، شأن دارد.

۵. در دولت دهۀ ۶۰ اگر بر بخش خصوصی سخت می‌گرفتند از عهدۀ تأمین ارزاق بر می‌آمدند، در دولت احمدی‌نژاد هم اگر آنان را به بازی نمی‌گرفتند از آن رو بود که دولت پول داشت و با نفت بالای ۱۰۰ دلار مانور می‌داد. امروز اما چه وجهی دارد که از عهدۀ تأمین ارز اقلام اساسی هم بر نمی‌آیند و یک نماینده می‌گوید سال دیگر مردم چنان درگیر مایحتاج ضروری شوند که بورس یادشان رود.

۶. جنس آقای نیکزاد اجرایی است. مجلس اما محل گفت و گو است و انتقاد از یک نماینده انتقاد از کارمند یک اداره نیست تا رییس پاسخ دهد. تازه اتفاقا نایب رییس چه شأنی دارد جز ادارۀ مجلس در غیاب رییس مجلس؟

۷. یکی از صحنه‌های به یاد ماندنی فیلم «پیام» در ایران مشهور به «محمد رسول‌الله» آنجاست که بلا تشبیه فرمانده سپاه مقابل یاران پیامبر از جنگ سرباز می‌زند و می‌گوید در شأن ما نیستید. در این میان حمزه عموی پیامبر با بازی یگانۀ آنتونی کویین سر می‌رسد و ندا درمی دهد: آیا ما در شأن شما هستیم؟!

گیریم که شافعی حرف گنده‌تر از دهان می‌زند و در شأن نیک‌زاد و رفقا نیست به او پاسخ دهند آیا دیگران هم در شأن ایشان نیستند؟!

۸. توصیف یک نظر با عنوان «حرف گنده‌تر از دهان» نقض آزادی بیان است. خوش‌بختانه آقای نیک‌زاد در سال پیروزی انقلاب نوجوان بوده و مثل بعضی از نواصول گرایان متولد سال‌های بعد انقلاب نیست تا شعار «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» را نشنیده باشد. مفهوم «آزادی» را هم امام خمینی در روز ۱۸ بهمن ۱۳۵۷ در مدرسۀ علوی و در دیدار با وکلای دادگستری به وضوح توضیح داده بود تا گرفتار مباحث فلسفی از جنس آنچه آقای مصباح یزدی می‌گفت (آزادی از یا آزادی در) نشویم: «ما ۵۰ سال است که هیچ چیز آزاد نداشتیم…نه مطبوعات آزاد، نه یک دادگستری مستقل، نه یک کانون وکلای مستقل… این ملت الآن ایستاده و می‌گوید ما می‌خواهیم آزاد باشیم و این یکی از حقوق بشر است و این که می‌خواهیم مستقل باشیم.»

حق اتاق بازرگانی است که آزاد و مستقل باشد و نظر بدهد و گنده‌تر یا کوچک‌تر از دهان بودن ملاک نیست. ملاک، قانون است. البته با ادبیات مناسب و می‌توان حدس زد در جمع عمومی نبوده است.

طرفه این که در همین مجلس تندترین و موهن‌ترین تعابیر دربارۀ پاره‌ای از پیشینیان به کار برده می‌شود و کسی آن را گنده‌تر از دهان توصیف نمی‌کند اما اگر رییس مهم‌ترین نماد و نهاد بخش خصوصی برداشت خود را از قلت اطلاعات برخی نمایندگان بگوید که اسباب استهزای مجری تلویزیون هم شده و اگر مهران مدیری اجازه داشته باشد می‌تواند مردم را با نقل آن‌ها از خنده روده‌بُرکند، گنده‎‌تر از دهان خود حرف زده است!

/دیارمیرزا