سیل جز طبیعت رودخانه است ، اما زمانی انسان وارد طبیعت و در آن دخالت می کند باعث مخاطره آمیز شدن سیلاب ها می شود/برای مدیریت سیل عملیات آبخیزداری در بالادست بسیار بااهمیت است

به گزارش تدبیرشرق به نقل از روابط عمومی آب منطقه ای گیلان در این خصوص مسعود اسحق پور رییس گروه طرح های مهندسی رودخانه شرکت آب منطقه ای گیلان در گفتگویی با خبرنگار روابط عمومی شرکت سهامی آب منطقه ای گیلان اظهار داشت : تعاریف مختلفی از رودخانه وجود دارد ، رودخانه مجرای طبیعی است که آب را در محدوده ی حوضه ی آبریز جمع آوری می کند و به یک منبع آبی بزرگتر که عمدتا دریا ،دریاچه ، یا تالاب است ، تخلیه می کند .در استان گیلان رودخانه ها تماما به دریای کاسپین و بعضا به تالاب هایی که متصل به دریا هستند مانند تالاب انزلی تخلیه می شوند.

وی در خصوص سرچشمه و منشاء رودخانه های گیلان نیز گفت : 60 رودخانه با حوضه آبریز مستقل در گیلان داریم بدین معنا که این رودخانه ها آب را مستقلا در حوضه جمع آوری می کنند و در دریا یا تالاب انزلی تخلیه می کنند که یکی از این رودخانه ها سفیدرود است که 110 کیلومتر از آن در گیلان جاری است و پلرود نیز بزرگترین رودخانه داخلی گیلان است و علاوه بر این دو 58 رودخانه ی دیگر داریم که عمده سطح آبریز آنها در استان گیلان قرار دارند.

اسحق پور در خصوص حرائم رودخانه های گیلان نیز عنوان کرد : در ابتدا لازم است که در خصوص بستر رودخانه صحبت کنیم چون حریم وابسته به بستر است. اما بستر چیست ؟ بستر پهنه ای است که رودخانه در آن امکان تاخت و تاز دارد و از نظر قانونی ، حرایم وابسته به بستر به ما اجازه می دهند که رودخانه ها را مدیریت کنیم . قانون نیز مطالعات در خصوص حوزه منابع آبی را بر عهده ی وزارت نیرو قرار داده است . بر طبق قانون توزیع عادلانه آب مصوب 1361 ، وزارت نیرو بر مبنای ماده 2 و تبصره های ذیل این ماده ، مکلف به تعیین حد بستر و حریم رودخانه ها و سایر مجاری و منابع آبی می باشد بنابراین وزارت نیرو مطالعات را انجام می دهد و مطابق آیین نامه ها ، دستورالعمل ها ، نشریه ها و دیگر ضوابط قانونی که وجود دارد و بر مبنای تلفیق سیلاب 25 ساله ، ریخت شناسی رودخانه و با شواهدی که در هر منطقه موجود است، بستر که همانا خانه رودخانه می باشد را تعیین می نماید  و بر این اساس  پیش بینی می شود که  رودخانه ممکن است هر زمان در بستر یا بعبارتی خانه خودش تغییر مسیر دهد.

وی اذعان داشت؛ حریم رودخانه برای حفظ شرایط رودخانه و ذینفعان حاشیه رودخانه است ، این ذینفعان می تواند اکوسیستم رودخانه و انسان به عنوان بهره بردار را شامل شود. بستر رودخانه نیز می تواند فعال ، غیر فعال یا مرده باشد ، بستر فعال جایی است که عمدتا آنرا در داخل آب مشاهده می کنیم و هر سال یا دو سال، آن بستر به دلیل پویایی که رودخانه دارد در درون آب تغییر و حرکت می کند و این امر طبیعی است .

این کارشناس مهندسی رودخانه اضافه کرد ؛ بر طبق تعریف دو نوع حریم داریم ، حریم کمی و حریم کیفی . حریم کمی به میزان یک الی 20 متر ، صرفا برای حفاظت از بستر رودخانه می باشد و این محافظت می تواند شامل ساماندهی رودخانه ، دیواره گذاری ، لایروبی و بهره برداری در دو سوی منتهی الیه بستر باشد. اما حریم کیفی( سه محدوده حفاظت،حمایت و پشتیبان) برای حفاظت از کیفیت آب است و 20 الی 150 متر از منتهی الیه بستر در نظر گرفته می شود.

وی با اشاره به رخ دادن سیلاب هایی در استان علی الخصوص در منطقه غرب گیلان  و علل و عوامل مختلفی که در بروز این سیلاب ها عنوان می شود ، گفت : کشورهای توسعه یافته در خصوص سیلاب و مهار آن در دهه های گذشته با وضعیتی مشابه ما روبرو بوده اند اما در قالب مدیریت یکپارچه رودخانه و حوضه آبریز معضلات شان را حل کرده اند .

وی افزود؛ سیل جز طبیعت رودخانه است ، اما زمانی انسان وارد طبیعت و در آن دخالت می کند باعث مخاطره آمیز شدن سیلاب ها می شود و بدین دلیل به خودش آسیب می رساند.

اسحق پور ادامه داد : در مدیریت نوین رودخانه باید به صورت یکپارچه رودخانه را ببینیم. اگر قصوری در وقوع سیلاب ها رخ داده باشد به زعم بنده به دلیل عدم هماهنگی ای می باشد که ناشی از ورود جداگانه دستگاه های متولی به این بحث به صورت جداگانه است در حالیکه در کشورهای دیگر یک نهاد اجرایی متولی این امر می باشد و کلیه ی امور زیر بنایی و زیر ساختی آن در یک وزارتخانه دیده می شود.

رییس گروه طرح های مهندسی رودخانه شرکت آب منطقه ای گیلان تشریح کرد : برای اینکه بتوانیم سیل را مدیریت کنیم باید در بخشهای مختلف حوضه آبریز با یکدیگر و به صورت هماهنگ این بحث را پیش ببریم . یکی از چالش های اصلی این فرآیند این است که عمده ی مدیریت ها به بالادست حوضه آبریز برمیگردد که عملا در حوزه ی فعالیت های آبخیزداری می باشد. باید عملیات آبخیزداری به نحو احسن در آن مناطق انجام شود که البته زحمات زیادی در این خصوص کشیده شده است اما شاید برخی عدم هماهنگی ها در خصوص مدیریت بالادست حوزه ، مجرای اصلی ، مدیریت شهری و روستایی سبب بروز پاره ای مشکلات می شود .

اسحق پور در خصوص  راهکارهای موجود نیز عنوان کرد : یکی از راهکارها  این است که دولت تسهیلاتی را به افرادی ارایه کند که در حاشیه ی رودخانه زندگی می کنند و به جای اینکه هزینه های گزافی برای دیواره سازی حاشیه رودخانه انجام شود که منازل مردم در کنار رودخانه ها طعمه سیلاب نشود ، همین هزینه ها در جهت ساخت مسکن هایی برای این خانواده ها در نقاط امن دیگر پرداخت شود بدین ترتیب هم رودخانه در مسیر طبیعی خود پیش خواهد رفت و اکوسیستم حفظ می شود و هم مردم ساکن در حاشیه رودخانه نه تنها آسیب نمی بینند بلکه از مواهب آن بهره مند می شوند.

خوشبختانه در سالیان اخیر وزارت نیرو از فاز مطالعات فراتر رفته و در فاز آزاد سازی قرار دارد ، اعتبارات خوبی نیز در این خصوص در نظر گرفته شده تا حاشیه رودخانه ها آزاد شود ،همه ساله این اعتبارات افزایش می یابد در استان گیلان نیز این موضوع در دستور کار قرار دارد.

وی در زمینه ی چگونگی بروز کمترین خسارت در بحث وقوع سیلاب با وضعیت موجود گفت : به عقیده بنده با ارتباط خوب نهادهای اجرایی ،نظارتی و قضایی و حرکت در یک راستا می توان به نتایج خوبی دست یافت . ضمن اینکه با افزایش احساس مسوولیت اجتماعی ، مسوولین نیز میتواند به عنوان خواص جامعه تصمیمات درستی را اتخاذ کنند .