راه پر فرازونشیب برای تحقق رویای فتح پاستور در ۱۴۰۰ /سبد رأی راست‌گرایان بیشتر از ۱۶ میلیون شده است؟ زمانه فتح «سنگر به سنگر» اصولگرایان فرا رسیده است؟

حسام رضایی: پس از آنکه جناح راست جبهه سیاسی ایران توانستند در انتخابات اسفندماه، با قاطعیت تمام بیشتر کرسی های مجلس یازدهم را نصیب خود کنند، این گزاره به میان آمده که دوران به اصطلاح «فتح سنگر به سنگر» اصولگرایان از راه رسیده و بعید به نظر نمی رسد، همای سعادت انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ را باید از همین حالا روی دوش آنها دید. اما آیا کامروایی اصولگرایان آنطور که خود جلوه گری می کند و با اطمینان از آن سخن می گویند به راحتی در دسترس خواهد بود؟ برای پاسخ به این سوال باید کمی به عقب بازگشت؛ زمانه انتخابات ریاست جمهوری ۹۶!

وحدت با چاشنی دلخوری  

انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۶ از این منظر که نهایتا توانست محملی برای وحدت حداکثری نیروهای اصولگرا باشد، مهم و قابل توجه بود. جناح راست در این کارزا برخلاف سال ۹۲ وحدت رویه پیشه کرد و پشت چهره ای تقریبا غریبه با بدنه اجتماعی و سیاسی آن روزها یعنی سیدابراهیم رئیسی ایستاد و در نهایت کاندیدای آنها اگرچه راهی به پاستور نیافت ولی رأی ۱۶ میلیونی قابل توجهی را روانه سبد اصولگرایان کرد. هرچند اصولگرایان در آن انتخابات موفق شدند به وحدت برسند لیکن این وحدت خالی از گلایه و دلخوری نبود. میرسلیم که از همان ابتدا دلخوری خود را عیان کرد و تن به انصراف به نفع رئیسی نداد و تا آخر در صحنه ماند.

سوی دیگر داستان محمدباقر قالیباف شهردار وقت تهران بود. او که در روزهای پایانی انتخابات سال ۸۴ در نهایت مورد اجماع شورای هماهنگی نیروهای انقلاب قرار نگرفت و در انتخابات ۹۲  نیز در رقابت با روحانی توفیقی به دست نیاورد، این انتظار را داشت که لااقل در انتخابات ۹۶ به عنوان نامزد نهایی معرفی شود اما با فشار برخی محافل خاص، مجبور به کناره گیری به نفع رئیسی شد.

سایش کلامی میرسلیم با قالیباف در جریان مناظره های انتخاباتی از یک سو و کنارکشیدن به نفع رئیسی از سوی دیگر آنقدر برای مرد طرقبه ای سیاست سخت بود که پس از انتخابات، به کرات از این عیاری و مردانگی خود قصه ها نقل کرد و برای مرهم نهادن بر این سختی، واژه «نواصولگرایی» را خلق کرد تا بلکه بتواند با چنین واژه تراشی هایی، برای خود و یارانش شأنی متمایز از سایر طیف های اصولگرایی دست و پا کند.

پیش به سوی انتخابات دوم اسفند 

اما از آن انتخابات تنها دلخوری باقی نمانده بود، لزوم حفظ سبد رأی ۱۶ میلیونی باعث شد تا برخی چهره های اصولگرا و مشخصا جمنایی ها، با محوریت شخص رئیسی، سلسله جلسات خود پس از انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم را ادامه دهند. پس از انتصاب رئیسی به ریاست دستگاه قضا او این جلسات را ترک گفت و سکانداری را به غلامعلی حدادعادل سپرد. هر چه به جاذبه انتخابات مجلس یازدهم نزدیک تر شد، حال و هوای انتخاباتی این گعده اصولگرایانه نیز که آن روزها نامش را «شورای وحدت» گذاشته بودند بیشتر و بیشتر شد. شورایی که برعکس نامش که تاکید بر وحدت بین همه طیف های اصولگرا داشت فیلتر را در دروازه های ورودی خود قرار داد و اعتدالیون اصولگرا راهی به جلسات این شورا نیافتند. حتی روحانیت اصولگرا و برخی طیف های سنتی هم هفته های آخر نزدیک به انتخابات و بخاطر سخت شدن شرایط رسیدن به وحدت برای این شورا که حالا دیگر نام «شورای ائتلاف نیروهای انقلاب» را برخود نهاده بود به جلسات دعوت شدند. در نهایت هم این شورا در لحظات آخر نزدیک به انتخابات و در چالشی فرسایشی و تکراری با جبهه پایداری با دادن چند سهم قابل توجه به آنها یک لیست را تحت عنوان «ایران سربلند» منتشر کرد تا شاید از این مسیر سبد رأی ۱۶ میلیونی را از حفظ کرده و نجات دهد.

عوامل بیرونی موثر در کامروایی اصولگرایان در انتخابات اسفندماه

لیست شورای ائتلاف گرچه در تهران و اکثر شهرها دست برتر را یافت اما آنچه باعث شد تا اصولگرایان در انتخابات توفیق پیروزی یابند، صرفا معطوف به استعداد و پتانسیل ذاتی آنها و به صحنه آمدن آن سبد رأی نبود؛ چه آنکه اگر عوامل مختلف سنجیده و ارزیابی شود، این پتانسیل ذاتی شاید از کمترین ظرفیت اثرگذاری برخوردار بوده باشد.

به نظر می رسد سرخوردگی پایگاه اجتماعی اصلاح طلبان از حضور در پای صندوق های رای، اختلافات بروزیافته میان طیف های نخبگانی اصلاح طلبی، وقوع برخی حوادث اجتماعی و سیاسی طی سال جاری مانند حوادث آبان ماه که در نتیجه آن بدنه رای خاکستری جامعه که معمولا به سمت سبد جریان اصلاح طلبی گرایش دارد را دچار ریزش کرد، در کنار نارضایتی از عملکرد مجلس دهمی و ردصلاحیت کاندیداهای شاخص جریان اصلاحات، کاهش مشارکتی در انتخابات رقم زد که باعث شد اصولگرایان در انتخابات اسفندماه، دست بالاتر را نسبت به رقیب رفرمیست خود پیدا کنند.

دو ادعای اصولگرایانه؛ جذب آرای خاکستری و افزایش سبد رأی ۱۶ میلیونی

ریزش رای اقشار خاکستری جامعه در انتخابات مجلس اگرچه مورد وفاق اکثریت تحلیل گران سیاسی اصولگرا و اصلاح طلب است، اما برخی اصولگرایان همچون غلامرضا مصباحی مقدم از فعالان شناخته شده جریان راست بر این اعتقادند که اتفاقا اصولگرایان در انتخابات اخیر توانستند علاوه بر پایگاه سنتی خود که متوسط ۱۵ تا ۲۰ درصد است، ۶ تا ۱۱ درصد از رای قشر خاکستری جامعه را نیز به خود جلب کنند. او حتی تاکید دارد که رأی اصولگرایان در انتخابات ۹۸ بیشتر از ۱۶ میلیون سال ۹۶ شده است. اشاره ای که مورد تاکید حسن غفوری فرد نیز هست و او نیز معتقد به افزایش سرمایه رأی اصولگرایان است.اما آیا این پیروزی و این ادعای افزایش رأی حکایت از کلیدخوردن فتح سنگر به سنگر کرسیهای سیاست از سویاصولگرایان و بازگشت حداکثری آنها به قدرت است؟

آیا فتح سنگر به سنگر در جبهه اصولگرا شدنی است؟

«فتح سنگر به سنگر» اصطلاحی است که سعید حجاریان تئوریسین جبهه اصلاح طلبی در دوران تفوق گفتمان اصلاحات در ایران، مطرح کرد. این اصطلاح معطوف به این تز بود که اصلاح طلبان پس از قبضه قدرت در نهاد ریاست جمهوری در خرداد سال ۷۶، باید به سراغ قدرت در شوراهای شهر و پس از آن مجلس هم بروند تا وجه اثرگذاری خویش را بیشتر کنند؛ مساله ای که البته با قدرت یافتن اصلاح طلبان در شوراهای شهر اول و مجلس ششم، به واقعیت بدل شد.

با این توضیح کوتاه، بار دیگر به سوال ابتدایی گزارش نقب بزینم که آیا در وضعیت امروز ایران، امکان فتح سنگر به سنگر این بار توسط نه جبهه اصلاح طلبی بلکه توسط جبهه اصولگرایی وجود دارد یا نه؟ به بیانی دیگر، آیا اصولگرایان می توانند پس از پیروزی در بهارستان، پاستور را نیز ضمیمه فتوحات خود کنند؟ آیا در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ که یک سال و چندماه دیگر موعد آن است، قدرت به جناح راست بازخواهد گشت؟ 

پاسخ به این چنین سوالاتی، بی شک با درنظر گرفتن عوامل متعدد امکان پذیر است.

یکی از این عوامل، عمق و گستره وحدت جبهه اصولگرایی در طول زمان باقی مانده تا انتخابات بعدی خواهد بود. اگر وحدت دقیقه نودی اصولگرایان در انتخابات دوم اسفند معیار نظر باشد، می توان گفت که امر وحدت، همچنان در جبهه راست اکسیری کمیاب است و با توجه به حساس تر بودن انتخابات ریاست جمهوری درایران در مقایسه با انتخابات مجلس، حصول این یکپارچگی قدری دور از انتظار خواهد بود.

دلیل مهم دور از انتظاربودن استمرار وحدت ظاهری میان اصولگرایان این است که طیف سنتی اصولگرا یعنی جامعه روحانیت مبارز و برخی نیروهای معتدل راست، در جریان انتخابات مجلس یازدهم از روند وحدت شورای ائتلاف کنار نهاده شدند و منفعلانه نظاره گر چالش پیش آمده میان نیروهای جوان تازه به صحنه آمده اصولگرایی بودند.

شورای ائتلاف نیز که در ظاهر تجربه ای خوش از زیر یک سقف نشستن را برای اصولگرایان رقم زد، لیکن سهامی خاص بودن سازوکار این شورا و حذف  طیف های موثر اصولگرایی از آن، تکرار موفقیت های بعدی برای اصولگرایان را به محاق اما و اگرهای بسیار می کشاند.

شاید از همین روست که چنانچه جناح راست اگر از همین حالا چشم به ۱۴۰۰ دارد و میخواهد کاری کارستان در برابر رقیب کند، باید چتر هم آوایی و هم نوایی خود را گسترده تر تعریف کند تا طیف های پر صبغه اما به حاشیه کشیده شده نظیر جامعه روحانیت مبارز و برخی عقلای قوم وارد مناسبات شوند والا تکرار تجربیات تلخ انتخابات های چند سال اخیر برای راست ها، چندان دور از انتظار نخواهد بود.

علاوه بر میزان وحدت در میان اصولگرایان، عامل بعدی که کامرانی و توفیق اصولگرایان در انتخابات ۱۴۰۰ و تحقق رویای «فتح سنگر به سنگر» را به دنبال خواهد داشت، عملکرد آنها در قوه تقنینی کشور خواهد بود. چنانچه اصولگرایان بنابر وعده های خود پیش از انتخابات، بتوانند تحولی شگرف و شگفت در مناسبات مجلس ایجاد کنند و آنطور که مدعی شده اند بتوانند نهاد پارلمان را به راس امور جاری کشور بازگردانند به گونه ای که برای مردم ملموس باشد، تا حدی می توانند امیدوار باشند که در انتخابات سرنوشت ساز ریاست جمهوری سیزدهم، گوی سبقت را بربایند و سبد رأیی که مدعی هستند حالا بیشتر از ۱۶ میلیون شده است را به نفع کاندیدای خود به صحنه بیاورند.

رسیدن به پاستور ۱۴۰۰ البته صرفا امری تابع مولفه های درون جریان اصولگرا نیست بلکه مولفه های برون جریانی نیز در دستیابی یا عدم دستیابی به این وحدت تاثیرگذارند. اگر آشفتی راهبری و تاکتیکی در جبهه اصلاحات بیشتر شود یا کاندیدای شاخصی برای فرستادن به میدان رقابت نداشته باشند یا حتی کاندیداهای آنها نتواند از فیلترهای نظارتی رد شود، شانس پیروزی برای اصولگرایان بیشتر خواهد شد.

/خبرآنلاین