امید به تخریب کمتر محیط زیست/ بستری برای آبزی پروری، ماهیگیری تفریحی و ورزش های آبی، جذب گردشگر و ایجاد اشتغال

تدبیرشرق/آب بندان ها یکی از منابع مهم تامین آبی گیلان خصوصا در بخش کشاورزی هستند. سالانه بخش زیادی از آب های جاری در گیلان به دلیل نبود مدیریت آبی هدر می رود که یکی از مهمترین دلایلش بی توجهی به احیای آب بندان هاست. بسیاری از آنها تغییر کاربری داده اند و یا رها شده اند. در صورتی که اکنون یکی از منابع مهم تامین آب در کشورهای توسعه یافته، به جای ساخت سدها همین احیای آب بندان هاست. آب بندان ها جز تامین آب کشاورزی نقش مهمی در  ورود پرندگان مهاجر و بهبود اکوسیستم منطقه دارند.

اما به تازگی تصمیمات جدیدی در دولت گرفته شده است که این تصمیم حاصل ابتکار استاندار گیلان بوده است‌.

تفاهم نامه برای احیای آب بندان ها

چندی پیش، تفاهم نامه همکاری مشترک میان استانداران استان های شمالی و دکتر محمدباقر نوبخت، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان برنامه و بودجه و مهندس محمود حجتی، وزیر جهاد کشاورزی در زمینه فعالیت های مربوط به احیاء آب بندان های شمال کشور در تهران منعقد شد.

این تفاهم نامه که به پیشنهاد و با پیگیری دکتر “مصطفی سالاری”، استاندار گیلان و با همکاری استان های شمالی و حمایت وزارت جهاد کشاورزی برای مدت ۲ سال به امضای طرفین رسید در راستای ساماندهی آب بندان ها شامل لایروبی، دیواره سازی‌، ارتقاء ظرفیت ذخیره آب آب بندان ها و به منظور تامین منابع آب کشاورزی، تقویت سفره های آب زیرزمینی و توسعه گردشگری است.

در این تفاهم نامه مقرر شده است۵۰ درصد هزینه اجرای طرح از منابع ملی و مابقی آن از طریق اعتبارات استانی و مشارکت مردمی تامین شود.

گفتنی است، لایروبی کامل آب بندان های استان به عنوان سازه ذخیره ساز آب کشاورزی موجب رفع نگرانی کشاورزان گیلانی با تامین آب مورد نیاز در فصل کشاورزی می شود.

همچنین اجرای طرح مذکور می تواند در رونق گردشگری آبی، استقرار تاسیسات گردشگری پیرامون آب بندان ها و تقویت گردشگری شناور موثر بوده و بستر مناسبی برای فعالیت های آبزی پروری، ماهیگیری تفریحی و ورزش های آبی توام با جذب گردشگر و ایجاد اشتغال فراهم کند.

با انعقاد این تفاهم نامه، با توجه به وجود بیش از ۲ هزار پهنه آب بندان در سطح استان گیلان و حجم بالای نزولات جوی، مشکل تامین منابع آب کشاورزی استان در سال آینده به طور قطع حل خواهد شد.

پیش از این مدیرکل آب منطقه ای گیلان بیان کرده بود: کل نیاز آبی کشاورزی در استان نزدیک به ۲ میلیارد  و ۸۰۰ میلیون مترمکعب است که در حدود  ۱  میلیارد و ۲۵۰ ‌ میلیون متر مکعب ازسد سفید رود تامین می شود. مابقی آب مورد نیاز استان از سایر پتانسیلهای آبی مانند آبهای زیر زمینی ، تالابها  و آب بندان ها تامین می شود.

به گفته “کاظم لطفی”، ظرفیت آب بندانهای استان در حدود ۱۵۰ میلیون متر مکعب است و می توانیم با دیواره سازی آب بندانها ۳۰۰ میلیون متر مکعب  به ظرفیت آب بندانها جلگه ای استان اضافه کنیم. در این راستا می توان با اجرای پروژه هها و سازه های  کوچک و بزرگ کل استان را تحت شبکه ذهکشی آب قرار داد.

اما ما چقدر آب بندان داریم و نقش آنها در تامین منابع آبی چیست؟

احیای آب بندان، امید به تخریب کمتر محیط زیست

یک فعال محیطزیست گیلان در این رابطه به صدای امروز گفت: سالهای متمادی از آب بندان ها به عنوان یکی از منابع آبیاری مزارع کشاورزی استفاده می شده است. همچنین آب بندان ها به عنوان یک اکوسیستم متنوع و محل زندگی بسیاری از آبزیان و پرندگان بودند.

«زهرا جنسی» ادامه داد: اما در دهه های اخیر ما آب بندان ها را از دست دادیم و برای تامین آب کشاورزی سراغ گزینه های دیگری رفتیم که یکی ازاین موارد برداشت بی رویه آبهای زیرزمینی و خسارت به خاک و فرونشست زمین بوده است. مورد بعدی هم سد سازی هایی که موجب صدها هکتار از اراضی جنگلی شده است.

نائب دبیر شبکه سازمانهای غیردولتی محیط زیست و منابع طبیعی گیلان افزود: ما در سده های گذشته به شکل بومی تری آب مزارع کشاورزی را تامین می کردیم. تکنولوژی نقش کمتری در تامین آب داشت و در عین حال این روش با طبیعت سازگارتر بود.

زهرا جنسی در ادامه بیان کرد: تلاش استاندار برای احیای آب بندان ها اگر به روش مداوم و رست انجام شود اقدامی در خور و قابل ارج است. قطعا اگر این کار پی گرفته شود ما کمتر به ساخت سدها می اندیشیم. لااقل فکر می کنیم که قبل از احداث سد به گزیته های دیگری هم برای تامین آب فکر کنیم. چرا که احیای آب بندان ها و لایروب از تالابها موجب نگهداشت آب بیشتر در زمستان می شود. در صورت احیای آب بندان ها می توانیم آن را جایگزین سد کنیم و مانع از تخریب محیطزیست شویم. اگر این طرح به درستی اجرا شود اقدام بسیار خوبی است.

۲۱۶۰ آب بندان در گیلان در انتظار احیا

در این زمینه رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان گفت: همه ساله برای کشاورزی گیلان ۵/۳  میلیارد متر مکعب آب نیاز داریم  که حدود یک میلیارد و ۲۰۰ ملیون متر مکعب آن از سدها تامین می شود.

«علیرضا شعبان نژاد» بیان کرد: مابقی این مقدار آب از آب بندانها، رودخانه ها و بارش باران تامین می شود. همچنین ۱۲۵۰میلی متر بارندگی  سالانه استان نیز در فصول غیرزراعی صورت می گیرد و تنها ۲۰ درصد  این بارشها در زمان کشت زراعی است. دراین باره باید مدیریت منابع آبی صورت بگیرد و زمان کشت به گونه ای باشد که از آب موجود در زمان مناسب برای کشاورزی استفاده شود.

شعبان نژاد افزود:  بیش از ۶ میلیارد مترمکعب از آب موجود در استان وارد دریا می شود و امیدوارم با آماده شدن آب بندان ها بتوانیم همین مقدار آب موجود را برای جلوگیری از خشکسالی و کمبود آب در زمان کشت  مدیریت کنیم.

به گفته وی در گیلان ۲۱۶۰ پهنه آب بندان به مساحت ۸۳۰۰ هکتار داریم که باید از آب باران ذخیره سازی شوند. این آب بندانها علاوه بر تغذیه سفره های زیر زمینی، سطح ایستایی آبی مشرف به اراضی کشاورزی را بالا می آورند. بنابراین یکی از سیاست های ما پاکسازی و لایروبی انهار و آب بندانها برای جلوگیری از هدر رفت آب است.

شعبان نژاد افزود: با توجه به اینکه در شش ماه پیش رو بارشها ادامه دارد باید سعی کنیم منابع موجود را ذخیره سازی کنیم. حجم ذخیره سازی آب سد سفیدرود یک میلیارد مترمکعب  در این ایام است و اقدام اخیر دولت برای احیای آب بندان ها از سوی بخش خصوصی اقدامی ارزشمند است.

ضرورت احیای هر چه سریعتر آب بندان ها

در ادامه یک فعال محیط زیست گیلان با تاکید بر اینکه در سالهای اخیر ورود آلاینده ها ، کود و سم به تالابها و آب بندانها  از یک سو و رعایت نکردن حرایم محیط زیستی از سوی دیگر تالابهای کوچک و آب بندانها را مورد تهدید نابودی قرار داده است، گفت: با نابودی این عرصه ها و با تغییر کاربری در آنها علاوه  بر اینکه سرمایه های طبیعی این استان هدر می رود زیستگاه های طبیعی گیاهان و جانداران نیز در معرض خطر قرار می گیرند که قابل بازیابی و ترمیم نیست.

“نسیم طواف زاده” فعال زیست محیطی یکی از تهدیدات آب بندان ها در سالهای اخیر را ویلا سازی انجام شده در برخی از آب بندانهای استان دانسته و گفت: استحصال آب در  آب بندانهای فوق که افراد قدیمی به آنها سل هم می گویند بر عهده آب منطقه ای است و تا کنون موفق نشدیم در این زمینه ورود کنیم.

این فعال زیست محیطی ادامه داد: خوشبختانه اداره کل شیلات برای استفاده از آنها برای پرورش ماهی پیش قدم شده است. اخیرا هم پیشنهاد احیای آب بندان در قالب تفاهمنامه از سوی استانداری گیلان انجام شده که اگر این اتفاق صورت بگیرد دست اندازیها و تغییر کاربری در آنها کمتر اتفاق می افتد.

وی درادامه بیان کرد: نیاز آبی گیلان سالانه بین ۳ تا ۴ میلیارد مترمکعب است. این درحالیست که بیش از ۱۰ میلیارد متر مکعب آب از طریق بارش و سفره های زیرزمینی و آب بندانها در گیلان تامین می شود که به دلیل نبود مدیریت صحیح بیش از نیمی از آن تلف و روانه دریا می شود.