پتانسیل حضور سیاسی زنان گیلانی باید بیشتر شود/پرشاد: زنان رشت جزو اولین زنانی بودند که جنبش مدنی دموکراسی خواهانه را در ایران‌بنا نهادند
هم زمان با سالروز صدور فرمان مشروطه در ایران ، کانون بانوان حزب کارگزاران سازندگی ، تشکیلات گیلان ، همایشی تحت عنوان نقش زن در نهضت مشروطه برگزار کرد
تدبیرشرق/هم زمان باسالروز صدور فرمان مشروطه در ایران ، کانون بانوان حزب کارگزاران سازندگی ، تشکیلات گیلان ، همایشی تحت عنوان نقش زن در نهضت مشروطه برگزار کرد
دراین همایش که با حضور اعضای احزاب مختلف و مسوولین فرهنگی و امور بانوان استان گیلان برگزار شد، پریسا پرشاد مسوول کانون بانوان گفت:در فراز و فرودهای اجتماعی و سیاسی ایران نقش زنان گاه بسیار پررنگ گاه در میان هیاهوی نام آوری تاریخ نگاری مردانه گم شد اما آنچه که قطعیت داشت هر چه از دوره پیش از تاریخ و از دوران اساطیری فاصله گرفتیم از مقام و تاثیر اجتماعی زن کاسته شد تا جایی که زن شهروند درجه دوم محسوب میشد .اگرچه تاریخ مدون زنانه ای وجود ندارد اما با استناد به یافته های باستانی ،تاریخی نگاری های اجتماعی و بررسی احوال سیاسی اعصار مختلف می توانیم به تاثیرگذاری یا منفعل بودن زنان در ادوار مختلف پی ببریم.
پریسا پرشاد مسوول کانون بانوان حزب کارگزاران سازندگی استان گیلان با ذکر این مقدمه گفت: آغاز جنبش زنان در ایران با مطالبات اجتماعی همراه بود مانند ماه شعبان ۱۲۷۷ به دنبال بلوای نان وقحطی نان در تهران و جنبش تنباکو و بست نشستن در حرم عبدالعظیم در دفاع از علمای مشروطه خواه ،جمع آوری سهام برای بانک ملی از طریق فروش جواهراتشان و تحریم پارچه و کالاهای خارجی که نقش زنان را به صورت مشخص در مبارزات اجتماعی شاهد هستیم اما نقطه عطف جنبش سیاسی زنان در نهضت مشروطیت است، که به صورت یک جنبش مدنی و سیاسی تمام عیار، زنان پا به میدان مبارزه گذاشتند.
این فعال حقوق بشر در ادامه افزود: یکی از اسناد موجود که می توان آن را یکی از اسناد مهم جنبش زنان مشروطه خواه دانست ،عکسی از شصت نفر بانوی تفنگدار است که محافظت از یکی از سنگرهای تبریز را برعهده داشتند.همچنین در نشریه حبل المتین آمده است که در درگیری بین لشگر شاه و ستارخان پیکر بیست زن مشروطه خواه که ملبس به پوشش مردانه بودند پیداه شده است. و همزمان زنان مشروطه خواه شهر رشت در سبزه میدان رشت مشغول مبارزه بودند.
در حقیقت در نهضت مشروطه به همان میزان که مردان مبارز حضور دارند، زنان آذرباییجان ، گیلان ، قزوین،اصفهان و چندشهر دیگر کشور هم مشغول مبارزه نظامی با استبداد بودند .اما زمانی که مشروطه خواهان در مهرماه ۱۲۸۶ متمم قانون اساسی را در اولین دوره مجلس مصوب کردند ،زنان را از حق رای و حق کاندیدا شدن محروم کردند با این حال زنان دوباره به اندرونی بازنگشتند.
وی با اشاره به نقش علما در جنبش زنان گفت: در تاریخ معاصر نقش علما در حرکت های اجتماعی ،نقشی ویژه بود ،در مراحل اولیه نهضت مشروطه جنبش زنان هم تحت تاثیر علمای مذهبی بود اما پس از پیروزی مشروطه خواهان و نادیده گرفته شدن حقوق زنان ، این بار با توجه به انقلاب ۱۹۰۵ روسیه که منجر به برابری حقوق زنان در آن کشور شد ،فصل جدیدی از مبارزات برابری خواهی را زنان ایران آغاز کردند. در مجلس دوم در سال ۱۲۹۰ اعتراضات زنان از طریق محمدتقی وکیل الرعایا نماینده همدان در مجلس اعلام شد و وی خواستار حق رای به زنان شد که مجلس با مخالفت حداکثری راه را بر ورود زنان به انتخابات بست.
پرشاد افزود با توجه به اینکه روز خبرنگار هم نزدیک است باید به حضور زنان در نشریات و انجمن ها هم در این دوره مهم تاریخی بپردازیم، بعداز مشروطه دوم فعالیت زنان منسجم تر و علنی تر شد و زنان برای اینکه صدای رساتری در جامعه داشته باشند دست به نشر آثار خود در غالب نشریات زدند.
پریسا پرشاد با اشاره به اینکه دختران در دوره قاجار فقط تا هفت سالگی به مکتب می رفتند گفت: زنان ایران برای به دست آوردن حق تحصیل مصائب بسیاری کشیدند و کوشش های فراوانی کردند که می توان در یک نشست مفصل به آن پرداخت در دوره قاجار دخترانی که دارای سواد بودند همگی نزد پدران تحصیلکرده شان باسواد شدند تا اینکه در سال ۱۲۵۴ به دختران اشراف هم اجازه تحصیل داده شد اما تا پیش از پیروزی نهضت مشروطه عموم جامعه زنان از حق تحصیل برخوردار نبودند.
مسوول کانون بانوان کارگزاران استان گیلان با اشاره به اینکه زنان شهر رشت جزو اولین زنانی بودند که جنبش مدنی دموکراسی خواهانه را در ایران بنا نهادند گفت: اولین انجمن زنان که با هدف به دست آوردن حقوق سیاسی و اجتماعی زنان در ایران تاسیس شد، انجمن پیک سعادت نسوان بود که با مشارکت روشنک نوع دوست،جمیله صدیقی،سکینه شبرنگ و اورانوس پاریاب در سال ۱۳۰۰ در رشت شروع به فعالیت کرد.برگزاری نخستین مراسم ۸ مارس ، روز زن و همچنین انتشار پیک سعادت نسوان از جمله حرکت های این انجمن بود که پس از آن جمعیت نسوان وطن خواه ایران از تاثیرگذارترین و فمینیستی ترین انجمن های زنان دوره مشروطه تاسیس شد.
پرشاد با تاکید بر اینکه تاسیس نخستین مدرسه نوین و انجمن نسوان و انتشار جریده از دستاوردهای جنبش زنان مشروطه خواه بود خاطرنشان کرد:دانش، نخستین نشریه زنان در ایران است که در سال ۱۲۸۹ به صورت هفته نامه منتشر میشد که محتوای آن،مطالبات اجتماعی وحقوقی زنان نبود اما در ستونی تحت عنوان ” زن داری ” تلویحا به مشکلات زنان در زندگی مشترک اشاره داشت.پس از آن نشریه ” شکوفه ” منتشر شد که در ابتدا موضوعات عمومی را منتشر میکرد اما به مرور وارد مباحث مطالبات زنان شد.
از سال ۱۲۹۳ نشریات زنان به صورت جدی به مباحث حقوق زنان می پردازند و در سال ۱۲۹۸ اولین نشریه فمینیستی زنان در ایران با عنوان زبان زنان منتشر شد که از تجدید نظر در ساختارهای اجتماعی می نوشت. همچنین نشریه شکوفه در جریان انتخابات مجلس سوم در شرایطی که زنان از هرگونه مشارکت سیاسی محروم بودنداسامی ۱۲ کاندیدای مورد نظر خود را منتشر کرد و درخواست کرد به آنها رای بدهند و در نتیجه این اقدام نشریه شکوفه موقتا توقیف شد.
این فعال حقوق زنان در پایان گفت: زنان گیلان اگرچه با توجه به ساختار جامعه گیلان دارای جایگاه اجتماعی بهتری نسبت به سایر مناطق ایران بودند اما از نظر جایگاه حقوقی و حقوق شهروندی قوانین کشور، شهروند درجه دو محسوب می شدند و به علت ساختار سیاسی کشور از حقوق اجتماعی محروم بودند ،اما تحت تاثیر مفاهیم مدرن ، توانستند جزو زنان پیشرو در تلاش برای بهبود حقوق زنان در جامعه ایران باشند و مطالبات اجتماعی و قانونی فراتر از زنان دیگر مناطق کشور داشتند که در مکاتبات آنان با مجلس می توان به این نکته پی برد. استفاده از واژگانی مانند آزادی، برابری، منع ازدواج دختر نابالغ ،احقاق حق زنان بی سرپرست ،قانون و تابعیت در مکاتبات زنان گیلانی بسیار مشاهده میشود که نشان دهنده رشد اجتماعی مردم گیلان در حوزه زنان است.
پرشاد گفت: گیلانی ها در تاسیس نهادهای روشنگرانه و ارتقا جایگاه سیاسی و اجتماعی هم پیشرو بودند و در سال ۱۲۹۵وقتی روشنفکران گیلانی جمعیت مترقی فرهنگ را تاسیس کردند درون آن جمعیت ، کانون بانوان را تشکیل دادند .از درون همین جریان روشنفکری جمعیت ” پیک سعادت نسوان ” که قبلا اشاره شد شکل گرفت.
اگرچه نهضت مشروطه جایگاه زنان در جامعه را بهبود نبخشید اما نقطه عطف و یک بستر تاریخی در حوزه جنبش های زنان ایران است که با ورود رضاخان به این جنبش موقتا به حاشیه رانده میشود اما
جریان آزادی خواهی زنان پس از نهضت مشروطه هرگز متوقف نشد و در هر زمان که جامعه درحوزه های سیاسی و اجتماعی حرکتی انجام داد بخشی از ظرفیت انسانی آن را حرکت زنان و مبارزات زنان تشکیل میدهد.
در ادامه این همایش دکتر احمد جانسیز از اعضای هیات علمی دانشکده ادبیات و علوم اجتماعی گیلان گفت: انگیزه اصلی بررسی گذشته و یادآوری آن عبرت گرفتن در بحث آسیب شناسی در همه امور است و اگر عبرت گرفته می شد تاریخ تکرار نمی شد.
احمد جانسیز در همایش نقش زن در نهضت مشروطه گفت: جامعه امروز با مشکل زندگی در گذشته مواجهه است که این امر نگاه به آینده و برنامه ریزی برای آن را سخت خواهد کرد. در آن دوره به غیر از جنگ ها تراکم سیاسی، نگاه به غرب بدون توجه به ایدوئولوژی های بومی بسیار فراوان دیده می شد و مدرنیته که نتیجه ای بارز بود که یک سری مولفه خاص شامل انسان محور بودن دربرابر خدامحور بودن و عدم دخالت دین در سیاست را شامل می شد.
وی گفت: همین افراط تفریط های ایدئولوژیک در شکست مشروطه تاثیر داشته است، در پاسخ به این سوال که آیا مشروطه واقعا شکست خورده است گفت: اولین رهبر انقلاب با آسیب شناسی سعی کرد اشتباهاتی که در مشروطه بوده در انقلاب اسلامی تکرار نکند ولی به آن اندازه که عبرت گرفته شد دچار خطا نشدند. پس این روند در دوران مختلف با عنوان تغییر است نه شکست و ناکام ماندن .
این استاد دانشگاه زنان دوران مشروطه را به ۳ گروه دسته بندی کرد و افزود: دسته اول اهل سلطنت بودند، گروه دوم گروهی بودند که اروپا دیده و به دنبال مدرنیته بودند و گروه سوم زنان محافظه کار و مومن بودند که در مخالفت دو گروه دیگر بودند و آن ها را محکوم می کردند. در آن دوران برای اولین بار حرکت اعتراضی به وضع موجود و دستیابی به قدرت سیاسی مطرح شد و زنان مطرحی هم در صف این اعتراضات حضور داشتند گروهی از این زنان که سواد سیاسی نسبی ای در مشروطه داشتند نشریاتی را چاپ کردند.
جانسیز در ادامه خاطرنشان کرد زنان گیلانی از پتانسیل سیاسی بالایی برخوردارند و برای من جای تعجب دارد که چرا گیلان یک نماینده زن در مجلس ندارد.
وی با تاکید بر اینکه یکی از اصول مدرنیته پسندیده شدن است ، گفت هر یک از زنان در هر روز از زندگی، خود را مورد پسند بدانند و در هر زمینه پیشگام باشند در دوران مشروطه هم اینگونه بود و در بسیاری از مسائل زنان بیشتر به اوضاع و شرایط اعتراض کردند و موفق هم بودند.
دکتراحمدجانسیز گفت: چهارشنبه های سفید ومطرح شدن حجاب اختیاری که امروزه در جامعه شاهد آن هستیم باید به گونه ای دیگر طرح و تمام جهات آن به طور کامل بررسی شود، بررسی نه به معنای اینکه با زد و خورد بخواهیم مانع چیزی شویم. ما میتوانیم در چارچوب قانون اساسی پیشرفت کنیم و مطالبات خود را طرح کرده و در این چارچوب است که به خواسته خود خواهید رسید.
