آفریقای جنوبی، شریک شفیق ایران – علی نصیری**

ظریف در راس یک هیات بزرگ سیاسی و اقتصادی دولتی عازم آن کشور گردید تا در راستای رایزنی های پس از برجام با اعضای آن، نظر شرکای ایران را نیز در این زمینه و بویژه قانون شکنی آمریکا در این توافق جویا شود.
سوابق ارتباطات دو کشور نشان می دهد که دولت و ملت آفریقای جنوبی و ایران به طور مستمر از نظر سیاسی و فرهنگی در کنار هم بوده اند بویژه اینکه دولت آن کشور به طور مستمر در طی این سال ها حمایت کننده حقوق ملت ایران در بحث اتمی بوده هست.
دولت آفریقای جنوبی که خود یک قدرت اتمی جهانی به شمار می رفت طی ۲ دهه موخر به طور مستمر حمایت کننده ایران در برخورداری از انرژی صلح آمیز اتمی بود و چندباری هم که از اعضای غیر دایم شواری امنیت سازمان ملل بود بر این حق مسلم ملت ایران صحه گذاشت.
وزیر خارجه ایران هنگام ورود به آفریقای جنوبی تاکید کرد: ‘دولت آفریقای جنوبی به طور مستمر حمایت کننده حقوق ملت ایران در بحث اتمی چه در اوائل گفتگوها و چه در پس از برجام بوده هست، بنابر این با نامه ای که مدتی قبل به دولت این کشور برای ادامه همکاری ها فرستادیم، با رویت آمادگی آن دولت، به پرتوریا رسیدیم تا اظهار کرد وگوهایی چند بعدی و سازنده ای را با دولتمردان این کشور پیش ببرم’.
وزیر امور خارجه کشورمان علاوه بر این با بیان اینکه در جریان این عزیمت ظرف امروز و فردا در مورد یک بسته همکاری بین دو کشور با مقام های آفریقای جنوبی اظهار کرد وگو خواهد کرد، در مورد آخرین وضع گفتگوها کارشناسی برجامی بین ایران و گروه ۱+۴ در تهران نیز بیان کرد: ‘از آنجایی که گروه ۱+۴ پایبندی خود را برای ضمانت برخورداری ایران از دستاوردهای اقتصادی برجام داده هست، همه مشغول ارزیابی شیوه های متفاوت تحقق این با اهمیت هستیم و در این مجال محدود اهتمام داریم با عزیمت خودم به آفریقای جنوبی و هند و عزیمت سایر اعضای هیات دولت و مقام های پیشین در هفته آینده به کشورهای متفاوت اقداماتی را صورت دهیم تا مطمئن باشیم که مردم ایران امتیازاتی که باید از توافق اتمی دریافت کنند را دریافت خواهند کرد’.
اما اینکه به چه سبب آفریقای جنوبی برای سیاست بیگانه و حتی داخلی ایران اهمیت دارد، باید اظهار کرد که از یک سو موقعیت راهبردی ایران و آفریقای جنوبی در جهان چه از نظر سیاسی و چه از نظر اقتصادی شایان توجه هست؛ چون که آفریقای جنوبی در قاره آفریقا، بخصوص جنوب آفریقا، با دارا بودن توانائی های اقتصادی و امکانات زیاد و از سوئی به سبب رشد درخواست ها در بین جمعیت سیاهپوست از ظرفیت خوبی برای مبدل شدن به بازار کالاهای ایرانی بهره مند هست و نیز این کشور به عنوان مرکزی برای فعالیت های اقتصادی کشورمان در جنوب، شرق و مرکز آفریقا توان دارد مورد توجه زیاد قرار گیرد.
از سوی دیگر، ایران نیز به سبب قرار گرفتن در منطقه خلیج فارس و همجواری با کشورهای آسیای میانه، مجال خوبی برای آفریقای جنوبی هست تا آن کشور بتواند به بازارهای کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز دسترسی بهتری داشته باشد.
نباید فراموش شود که از نظر اقتصادی نیز زمینه های مساعدی برای گسترش ارتباطات و همکاری ها بویژه در راستای سرمایه گذاری و بازرگانی میان شرکت های متفاوت آفریقای جنوبی و ایران و نیز امکان جذب سرمایه گذاری در راستای های متفاوت مثل نفت و گاز، ارتباطات، تولیدات مدرن صنعتی، معدنی و … میان دو کشور وجود دارد.
بطور نمونه میتوان به سرمایه گذاری و همکاری شرکت MTN آفریقای جنوبی در شبکه ایرانسل ایران و علاوه بر این سرمایه گذاری و ساخت دو مرحله پتروشیمی در پارس جنوبی توسط شرکت ساسول این کشور اشاره و اعتراف نمود که این همکاری های مشترک تاحالا به خوبی توانسته هست زمینه های ورود ایران به بازارهای انرژی آفریقای جنوبی من جمله در حوزه های فروش نفت خام، ذخیره سازی، اکتساب فناوری، گاز و پتروشیمی، تولید برق و دیگر انواع انرژی را برای ایران مهیا کند.
البته مناسبات دو کشور تنها به ارتباطات دو طرفه چکیده نمی توان، چون با توجه به قرار گرفتن دو کشور در مجموعه کشورهای جنوب، این ارتباطات در قالب همکاری های جنوب – جنوب نیز ادامه دارد.
ایران و آفریقای جنوبی هر یک به قسمت خود در چندین ائتلاف سیاسی و اقتصادی جهانی عضویت دارند که نقش آنان طبق موقعیت ژئوپلیتیک هریک در آن ائتلاف ها و نهاد های بین المللی و منطقه ای تشریح شده هست.
در این مورد باید اظهار کرد که ظرفیت توسعه بیشتر از پیش ارتباطات سیاسی و دیپلماتیک و گسترش همکاری های دو طرفه، منطقه ای و بین المللی و مبدل دولت آفریقای جنوبی به عنوان یک لابی نیرومند و مستمر در عرصه های سیاسی منطقه ای و بین المللی برای جمهوری اسلامی ایران باعث شده هست تا ارتباطات سیاسی دو کشور با توجه به عضویت هر دوی آنان در ائتلاف های سیاسی و اقتصادی جنوب – جنوب مثل اتحادیه همکاری های منطقه ای کشورهای حاشیه اقیانوس هند، جنبش عدم پایبندی و در قالب گروه ۷۷ بتواند گسترش بیشتری یافته و همین امر آنان را به بازیگران مهمی در این اتحادیه ها مبدل کرده هست.
دو کشور در مورد بحران های سوریه، عراق، یمن و فلسطین نیز بر افزایش نقش سازمان ملل و مجامع بین المللی برای بازسازی اقتصادی آن کشورها و ایجاد امنیت در آنان تاکید دارند و تاحالا دیدگاه های مشترکی در راستای خاتمه دادن به اشغالگری ها از سوی دو کشور وجود داشته هست .
از منظر دیگر، تهران توان دارد از ظرفیت های وسیع اقتصادی پرتوریا برای دستیابی به بازارهای دیگر کشورهای منطقه جنوب آفریقا و همکاری مشترک در سازمان های اقتصادی منطقه ای و بین المللی خوب ترین استفاده را ببرد، چون که حضور ایران در سازمان همکاری های اقتصادی (اکو) و آفریقای جنوبی در جامعه توسعه جنوب آفریقا (سادک) توان دارد کانون همکاری های دوطرفه منطقه ای تازه ای باشد و در عین حال عضویت آفریقای جنوبی در گروه پنج قدرت نوظهور اقتصادی جهان نامیده شده به 'بریکس' و در گروه ۲۰ کشور صنعتی جهان (جی-۲۰) از دیگر ابعاد بسیار با اهمیت جذابیت آن کشور برای اقتصاد و حتی سیاست ایران محسوب می شود.
از آنجایی که ایران و آفریقای جنوبی توانسته اند در دو منطقه جغرافیایی خود از ظرفیت های چشمگیری برای همکاری بهره مند باشند، اقتصاد دو کشور نیز دارای خصوصیات همپوشانی خوبی می باشند و این با اهمیت، در کنار موقعیت ژئوپلتیک، جایگاه منطقه ای، میزان توسعه یافتگی در ابعاد متفاوت و توان علمی و فناوری که این دو کشور دارا می باشند بویژه با توجه به اینکه عزمی در میان مسوولین دو کشور شکل گرفته هست، در صورت عملیاتی شدن توافقات حاصله، ارتباطات دو کشور را در سطح راهبردی تثبیت خواهد کرد.
از یکسو، جمهوری اسلامی ایران در دو حوزه انرژی و حمل و نقل نیز دارای مزیت های نسبی تجاری با آفریقای جنوبی و به طریق اولی برای کشورهای عضو سادک هست، چون آفریقای جنوبی دروازه این کشورها و زیادی دیگر از کشورهای آفریقایی به شمار می آید و ایران توان دارد از این مجال (قرابت با آفریقای جنوبی) بهره برداری مطلوبی به عمل آورد.
بطور مثال ایران در حوزه انرژی با دارا بودن ذخایر شگرف انرژی نفت و گاز توان دارد تامین کننده تضمینی نفت، گاز و فرآورده های نفتی برای دیگر کشورها، خصوصا کشورهای آفریقایی و حوزه کشورهای حاشیه اقیانوس هند باشد و در این راستا، آفریقای جنوبی نیز با دارا بودن یکی از بزرگترین ناوگان نفتکش جهان توان دارد به این مبحث کمک خوبی بکند چون این کشور در راستای حمل و نقل دریایی، دارای انواع کشتی های شگرف باربری در ناوگان دریایی هست.
در مورد اشکال دیگر انرژی نیز باید اظهار کرد که ایران با دارا بودن امکانات طبیعی مثل استفاده از نیروی باد، خورشید، آب و .. و نیز اکتساب دانش فنی زیاد در این زمینه ها، جزء کشورهای مطرح دنیا بوده و باید این ظرفیت ها را در ارتباطات و همکاری ها با دیگر کشورها بویژه با کشورهای آفریقایی و بطور خاص آفریقای جنوبی که خود مالک بزرگترین امکانات و فناوری های تولید انرژی های پاک جهان هست مد نظر داشته باشد و عملیاتی تر کند.
گرچه بر طبق آمار، ظرفیت مبادلات تجاری ایران با آفریقای جنوبی طی چند سال موخر دارای فراز و نشیب هایی بوده هست اما در سفری که جیکوب زوما، ریاست جمهوری پیشین این کشور در اردیبهشت ماه ۲ سال گذشته به تهران داشته و ۸ سند همکاری عموما اقتصادی نیز امضا کرده بود، تاکید گردید که ظرفیت این مبادلات باید تا سال ۲۰۲۰ ، از ۸ میلیارد دلار فراتر رود.

تهران و پرتوریا سال گذشته سیزدهمین اجلاس کمیسیون مشترک را در پرتوریا برگزار کردند تا زمینه های همکاری های دو کشور در حوزه هایی با اهمیت تری مثل: نفت و صنعت های وابسته، خدمات مالی، زیرساختی، صنعت های، خدماتی و بازرگانی، توریسم، کشاورزی، حمل و نقل را خوب تر مهیا کنند.
ایران و آفریقای جنوبی در راستای های دیگری نیز همکارهای وسیع ای دارند من جمله اینکه در راستای مقابله با تروریسم که ایران از قربانیان آن هست، مقابله با سرقت دریایی، گشت های مشترک، تامین امنیت کشتیرانی در غرب اقیانوس هند برپایی نمایشگاه های متفاوت امکانات نظامی همکاری دارند.
یادآوری می شود که ایران و آفریقای جنوبی دارای یک گروه دوستی پارلمانی ایران و آفریقای جنوبی نیز می باشند و امروزه بسیار فعال بوده و هر از چندی میان اعضای آن تعاملاتی من جمله تبادل هیات های پارلمانی برقرار هست.
در هر حال، دو ملت ایران و آفریقای جنوبی به سبب پشت سر گذاشتن دوران مبارزات برای خلاصی از نظام ظلم کننده حاکم بر ایران در قبل از انقلاب و رژیم تبعیض نژادی حاکم بر آفریقای جنوبی که ارتباط خوبی نیز با یکدیگر داشتند، از تجربه تاریخی تلخ مشترکی بهره مند می باشند که همین امر باعث ایجاد تفاهم و همدلی برای همکاری و شراکت های زیادتر میان آنان شده هست.
از جانب هم برتری انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی (ره) در ‎ ۱۳۵۷در حالی اتفاق افتاد که مبارزات مردم آفریقای جنوبی به رهبری نلسون ماندلا برعلیه نظام سیاسی آپارتاید در اوج خود قرار داشت.
در هر حال، دکتر ظریف با توجه به مورد ها فوق روز گذشته دو دور ملاقات با وزیر امور خارجه آفریقای جنوبی داشته و امروز نیز با ریاست جمهور این کشور اظهار کرد وگوهای سازنده ای را در راستای منفعت های دو کشور انجام خواهد داد تا همه زمینه های شراکت و همکاری دو ملت و دولت را برای حل مسائل مستحدثه من جمله برجام زیادتر و خوب تر فراهم آورده باشد و هم بستری را برای همکاری تهران با دیگر پایتخت های آفریقایی ایجاد نموده باشد .
زیادتر بدان علت که اقتصاد دانان جهان، چند دهه آینده (۲۰۵۰) را دوره شکوفایی آفریقا دانسته و اعتقاد دارند با روند کنونی اقتصاد جهانی، ظرف چندین سال آینده، آغاز دوره ای جدید از جریان سرمایه ها به آفریقا را شاهد می باشیم.
——————
کارشناس آفریقا