درخواست‌های یک وزیر متوهم

محمد اکبری: مایک پمپئو خیلی زود مجبور به موضع گیری دوباره شد. او در حالی که دیروز در یک سخنرانی در بنیاد هریتیج استراتژی جدید امریکا در مقابل ایران را مورد بررسی قرار می داد، امروز پس از همجمه های بسیار علیه سخنرانی اش، در یک توئیت نوشت: خواسته‌های ما از ایران امید واهی نیست. او در پی برخی واکنش‌ها به درخواست های خود درباره ایران بار دیگر در صفحۀ توییترش ادعاهای خود را تکرار کرد. وی مدعی شد: «درخواست ما از رهبران ایران برای داشتن یک رفتار عادی و تبدیل شدن به یک کشور مسئولیت پذیر، امید واهی نیست. درخواست ما ساده است.»

پمپئو روز گذشته ادعاهای مضحکی علیه ایران مطرح کرد و خطاب به کشورهای اروپایی از آنها خواست که در فشارهایی که بناست آمریکا با خروج از توافق هسته‌ای به ایران وارد کند؛ با آنها همراهی کنند.

به نظر می رسد با خروج آمریکا از برجام وارد دوران جدیدی شده ایم و زین پس باید منتظر ادبیات جدیدی در روابط بین ایران و امریکا باشیم.

سخنرانی پمپئو بعد از سخنرانی ترامپ برای خروج امریکا از برجام را می توان یکی از تندترین و شدیدترین مواضع امریکا علیه ایران قلمداد کرد که البته مرور درخواستها نشان می دهد چقدر این سخنان به دور از روندهای موجود، بدون در نظر گرفتن فضای متناقض شکل گرفته توسط ایالات متحده و غیرواقع گرایانه است.

درخواست‌های وزیر خارجۀ آمریکا

پمپئو در حدود دوازده خواسته از ایران را مطرح کرده و تهدید کرده است که اگر ایران به این خواسته ها عمل نکند آمریکا بزرگترین تحریم تاریخ را علیه ایران اعمال خواهد کرد. از شاخص ترین دستورات آمریکا می شود به توقف غنی سازی اورانیوم (مرگ کامل برجام)، دسترسی بی حد و مرز بازرسان آژانس به همه سایت های ایران، پایان دادن به برنامه موشک‌های بالستیک (گرفتن قدرت بازدارنده نظامی)، پایان حمایت از گروه‌های حزب الله لبنان، حماس و جهاد اسلامی فلسطین از دست دادن اهرم های فشار منطقه ای) و خروج همه نیروهای تحت فرماندهی ایران از سوریه (از دست دادن عمق استراتژیک ) اشاره کرد.

سخنان مایک پمپئو در حقیقت تکرار درخواستها و شروطی است که در گذشته ترامپ برای ماندن در برجام عنوان کرده بود. ترامپ بیش از همه روی برنامه موشکی و نفوذ منطقه ای ایران تمرکز کرده و بند “غروب در برجام” را شرط امریکا برای حفظ برجام اعلام کرده بود.
حال وزیر خارجه امریکا با زبانی تندتر و جزئیاتی بیشتر این درخواستها را پس از خروج امریکا از برجام تکرار می کند. این مسئله وقتی غیرواقع بینانه جلوه می کند که وزیر آمریکایی این مسئله را در نظر نمی گیرد که اگر ایران قرار بود به این شیوه پیش برود قبل از خروج امریکا از برجام به آن عمل میکرد.

روی خط رژیم چنج

رویکرد جدید مایک پمپئو دقیقا در راستای سیاست رژیم چنج امریکا پیش می رود. اینکه ایران، کلیت غنی سازی را کنار بگذارد، دست از حمایت محور مقاومت و گروههای موجود در آن یعنی حزب الله و حماس بردارد و فعالیتهای منطقه ای خود را تعطیل کرده و حتی برنامه موشکی خود را کنار بگذارد یعنی اینکه هیچ هویتی از جمهوری اسلامی ایران باقی نماند و این معامله با هیچ متر و معیاری قابل قیاس نیست.

پمپئو با برشمردن این درخواستها بیش از منافع امریکا، منافع اسرائیل را بولد می کند و در حالی ایران را تهدید منطقه ای معرفی می کند که کشورش نه تنها نقشی در بیرون کردن گروههای تروریست در منطقه نداشته بلکه اقدامات ثبات زدای آن، منطقه را تهدید کرده است.

نوع و شکل خواسته های وزیر آمریکایی را که کنار هم بگذاریم هر بیننده و کارشناسی را به این نتیجه می رساند که سخنان وی نشدنی و متوهمانه است. و این در حالی است که پس از خروج امریکا از برجام، ایران تمایل خود به ادامه آن را بیان کرده و این روند می تواند فضایی جدیدی در این مسیر شکل دهد.

مواضع ایران

سخنرانی پمپئو بازتاب زیادی در بین رسانه ها داشته و بسیاری از مقامات داخلی و خارجی به آن واکنش نشان دادند.

در همان ساعات اولیه پس از سخنرانی پمپئو، روحانی رئیس جمهور ایران به آن واکنش نشان داد و خطاب به پمپئو گفت چه کاره هستید که برای ایران و جهان تعیین تکلیف کنید؟

دستگاهی دیپلماسی کشورمان نیز در واکنش به سخنان پمپئو طی بیانیه ای نوشت: سخنان پمپئو یک بار دیگر فقر اطلاعاتی، ضعف بینشی، عقب ماندگی تحلیلی، و سردرگمی روندهای تصمیم سازی و تصمیم گیری در ایالات متحده را به نمایش گذارد و نشان داد جریانات تندرو و جنگ طلب در آمریکا نه تاریخ میدانند و نه قادرند از آن درس بگیرند.

در این بیانیه با تاکید بر رد تک تک اتهامات و اکاذیب مطرح شده آمده است: جمهوری اسلامی این به اصطلاح راهبرد جدید، اظهارات وقیحانه وزیرخارجه آمریکا را مداخله آشکار در امور داخلی خود و تهدید غیرقانونی علیه یک عضو ملل متحد می داند و حق اقدامات قانونی را برای خود محفوظ می دارد. مسئولیت عواقب هرگونه اقدام ایذائی، غیر قانونی و زورمدارانه علیه ملت ایران بر عهده دولت ایالات متحده آمریکا خواهد بود.

محمد جواد ظریف نیز با اعلام اینکه دوره گفت و گو با امریکا گذشته است، در صفحۀ توئیترش نوشت: دیپلماسی قلابی آمریکا چیزی جز تنزل به عادات قدیمی نیست: [این دیپلماسی] که در حصار توهمات و سیاست‌های شکست‌خورده قرار دارد و گروه‌های فاسد دارای منافع خاص آن را دیکته می‌کنند، انتخاب‌های نادرست یکسانی را تکرار می‌کند و در نتیجه، همان محصولات ناخوشایند پیشین را درو خواهد کرد. ایران، در عین حال، در حال همکاری با شرکا برای راهکارهای برجامی در دوران پس از آمریکا است.

حمید بعیدی نژاد سفیر ایران در لندن نیز در پستی اینستاگرامی نوشت: محققان و اندیشکده های مطالعات امنیتی در همان دقایق اولیه بعد از سخنرانی وزیر خارجه آمریکا با تعجب و نوعی مضحکه، سیاست اعلام شده دولت آمریکا در مقابل ایران را توهم، و تحقق آن را غیر ممکن خواندند.

مواضع اروپا

اروپایی ها که پس از خروج امریکا از برجام از رفتارهای ترامپ سرخورده شده بودند، این بار نیز به این سخنان واکنش نشان دادند. خانم موگرینی مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا با کنایه به اینکه وزیرخارجه آمریکا نگفت خروج از برجام چطور باعث امنیت بیشتر خاورمیانه می‌‌شود، گفت توافق هسته‌ای ایران و تداوم حمایت از آن دستاوردی عمده برای دیپلماسی بین‌المللی است که این اطمینان را می‌دهد قابلیت‌های هسته‌ای ایران تنها برای اهداف صلح‌‌آمیز باقی می‌ماند.

موگرینی گفت: برجام نتیجه کم و بیش یک دهه مذاکرات پیچیده و حساس بود که مبتنی بر رویکردی دو مسیره بود که در نتیجه به بهترین نتیجه ممکن یعنی دستیابی به یک توازن درست منتهی شد.

در این باره جانسون وزیر خارجه انگلیس نیز گفت: برنامه آمریکا برای توافقی جدید با ایران دست نیافتنی است. از شرکت هایمان برابر تحریم های آمریکا حمایت می کنیم.

رسانه های خارجی نیز نسبت به سخنان وزیر آمریکایی سکوت نکردند. نشریه آمریکایی هافینگتون پست نوشت: اعمال این تحریم ها بر ایران باعث خواهد شد تا اروپا که نقش موثری در بوجود آمدن برنامه جامع اقدام مشترک ایفا کرده بود، از آمریکا بیگانه تر شود.

همچنان که این نشریه امریکایی یادآور شده است، اعلام چنین مواضعی در این شرایط و پس از خروج امریکا از توافق هسته ای نه تنها کمک کننده نیست بلکه ایجاد فضایی برای شکاف بیشتر با متحد خود است. اروپا حداقل در برخی از مسائل مانند نفوذ منطقه ای و برنامه موشکی ایران با امریکا نکات مشترکی داشت و می توانست روی آنها با آن دیالوگ داشته باشد، اما پیش گرفتن این روند می تواند باعث شود این دیالوگ نیز قطع شود و به انزوای امریکا در این مسیر بینجامد.

۵۲۳۱۲