پشت‌پرده درگوشی حرف زدن‌های مسئولان/جنجال بر سر «شنود»
پشت‌پرده درگوشی حرف زدن‌های مسئولان/جنجال بر سر «شنود»
روایت‌هایی از شنود رئیس دولت اصلاحات و آیت‌الله هاشمی | ضرورت بازخوانی فرمان ۸ ماده‌ای امام
«آقای خاتمی تصور نکند اگر در جلسات خصوصی حرفی می‌زند، کسی حرف‌های او را نمی‌فهمد یا نمی‌شنود! موضع‌گیری‌هایش و تمام مسائلی که بیان می‌کند همه به گوش نظام می‌رسد!» (اینجا) این جمله یک عضو ارشد حزب موتلفه، حزبی با چهره هایی استخوان دار و صاحب نفوذ در ساختار نظام ولوله ای در سیاست یک هفته اخیر کشور انداخت.
به گزارش خبرآنلاین پیام تلویحی ترقی به اصلاح طلبان و مهمتر از آن رئیس دولت اصلاحات؛ هم بهانه ای برای درد و دل و گلایه های اصلاح طلبان شد هم نگاه ها را به ۳۶ سال پیش بازگرداند، روزی که امام فرمان ۸ ماده ای را که بن مایه آن نفی شنود و احترام به حریم شخصی بود صادر کردند.
بازگشت به عقب؛ از نگرانی امام تا منشور حقوق شهروندی روحانی
دهه شصت و آغازین سال های پیروزی انقلاب بود که گزارش های نگران کننده ای از شیوه برخورد محاکم و ماموران اجرایی با اشخاص و اموال آنان به حضرت امام(ره) واصل شد، نگرانی که سبب شد در نهایت ایشان دست به قلم برده و فرمانی مهم را خطاب به مسئولان قضایی و اجرایی کشور به نگارش درآورند.
ایشان در ۲۴ آذرماه سال ۱۳۶۱ فرمانی هشت ماده ای خطاب به قوه قضاییه و ارگان های اجرایی صادر کردند که هدف از آن تاکید بر حفظ و رعایت حریم خصوصی مردم از سوی نیروهای حاکمیت بود. فرمان هشت ماده ای که در فضای پرآشوب آن روزها صادر شده بود شنود را صراحتا نهی و مرتکب آن را مستحق تعزیر و حتی حد شرعی دانسته بود.
در این فرمان تاکید شده بود؛ «هیچ کس حق ندارد به خانه یا مغازه و یا محل کار شخصی کسی بدون اذن صاحب آنها وارد شود یا کسی را جلب کند، یا به نام کشف جرم یا ارتکاب گناه تعقیب و مراقبت نماید یا نسبت به فردی اهانت نموده و اعمال غیر انسانی – اسلامی مرتکب شود، یا به تلفن یا نوار ضبط صوت دیگری به نام کشف جرم یا کشف مرکز گناه گوش کند، و یا برای کشف گناه و جرم هر چند گناه بزرگ باشد، شنود بگذارد و یا دنبال اسرار مردم باشد، و تجسس از گناهان غیر نماید یا اسراری که از غیر به او رسیده و لو برای یک نفر فاش کند. تمام اینها جرم و گناه است و بعضی از آنها چون اشاعه فحشا و گناهان از کبایر بسیار بزرگ است، و مرتکبین هر یک از امور فوق مجرم و مستحق تعزیر شرعی هستند و بعضی از آنها موجب حد شرعی می‌باشد».
طی سی و شش سال گذشته ، علاوه برقانون اساسی که میثاق بین مردم و حاکمیت است و فصل سوم آن تحت عنوان حقوق ملت ذیل اصول ۱۹ تا ۴۲ همه آزادیهای مورد نظر همین منشور شهروندی را به صراحت بیان نموده است، قوانین عادی متعددی در این مورد به تصویب رسیده است که مهم‌ترین آن قانون احترام به آزادیهای مشروع و حفظ حقوق شهروندی است.
این فرمان مهم امام راحل حتی سنگ بنایی برای منشور حقوق شهروندی دولت حسن روحانی شده است .دولتی که از زمانی که روی کار آمدن بارها بر عملیاتی کردن منشور حقوق شهروندی که بخشی از آن به همین مساله حریم خصوصی پرداخته تاکید کرده است، از همین رو نیز بود که چندی قبل لایحه‌ای برای منع خرید و فروش لوازم شنود آماده شد. اهمیت امر برای دولت تا آنجا بوده است که روحانی در سخنرانی صراحتا بر پایبندی دولت به احترام به حریم خصوصی تاکید کرد و گفت«والله پیامبر هم شنود نمی‌کرد»
جنجال بر سر یک ادعای اصولگرایانه
فرمان ۸ ماده ای امام اما این روزها با یک ادعای اصولگرایانه بار دیگر به متن تحلیل های خبری آمده است. ترقی در گفتگویی که با خبرآنلاین داشت عنوان کرد «آقای خاتمی تصور نکند اگر در جلسات خصوصی حرفی می‌زند، کسی حرف‌های او را نمی‌فهمد یا نمی‌شنود! موضع‌گیری‌هایش و تمام مسائلی که بیان می‌کند همه به گوش نظام می‌رسد!»
سخنان او با واکنش های متفاوتی روبرو شد آنچنان که او را به توضیح دهی دوباره درباره این ادعا واداشت تا تاکید کند که منظورش از بحث مطرح کرده «شنود» نبوده است و تنها اشاراتش به کسانی بوده که از درون همان جلسات حرف های خصوصی را برای دیگران بازگو می کنند؛ «آدم نمی‌تواند بگوید و مهره‌اش را سوخت کند. ولی خواستیم بگوییم که این‌طور نیست که برخی تصمیم‌گیری‌ها که در جلسات خصوصی اینها مطرح می‌شود و برای نظام مشکل‌ساز است، به بیرون درز نکند. تصور نکنند که نمی‌شود یک تحلیل واقعی از تصمیمات پشت پرده اصلاح‌طلبان داشت. بحث شنود اصلا نیست. نیازی هم به شنود اینجور جلسات نیست؛ از بین خودشان افرادی هستند که مسائلی را به‌راحتی بیرون می‌آورند و در جلسات و محافل دیگری می‌گویند که منتقل می‌شود.»(اینجا)
این چهره اصولگرا به اعتماد گفته است «شنود معمولا برای ارتباطات و تماس‌ها به کار می‌رود. وقتی در جلسه‌ای حرف می‌زنند و موبایل‌های‌شان را هم در یک اتاق دیگر می‌گذارند، دیگر شنود نیست.»
توجیهات ترقی اما سبب نشد که اصلاح طلبان زبان دردودل شان باز نشود، آنها به همین بهانه از سایه شنودی که بر سر جلسات دور تشکیلاتی شان است روایت کردند.
شنود از دفتر رئیس دولت اصلاحات و هاشمی
پس لرزه های این اظهارات ابتدا به ساکن به رئیس دولت اصلاحات رسید و برخی روایت ها از شنود در دفتر و منزل مسکونی خاتمی روایت کنند. بنا به اظهارات یکی از اعضای دفتر رئیس دولت اصلاحات « چهره‌های حساس حکومتی به طور طبیعی مورد شنود قرار می‌گیرند و این تنها اختصاص به خاتمی ندارد و حتی در رده‌های پایین‌تر هم موارد شنود وجود داشته است.»
او اضافه کرده: «مثلاً گاهی برخی روزنامه‌های وابسته به دستگاه‌‌های امنیتی مثل روزنامه جوان و کیهان مواردی در اخبار ویژه خود مطرح میکنند که نشان می‌دهد اطلاعات از جایی به آنها می‌رسد.»
این اظهارات به نوعی دیگر از سوی برادر رئیس دولت اصلاحات و مدیرعامل بنیاد باران، موسسه نزدیک به خاتمی نیز تایید شده است. جواد امام دیرعامل بنیاد باران و از نزدیکان رئیس دولت صراحتا می گوید«شنود جلسات آقای خاتمی دور از ذهن نیست.»
او البته این کنایه را هم زده است که«ما نه شنود کار می‌گذاریم و نه اطلاعاتی از شنود داریم اما احتمالاً آقای ترقی که این خبر را اعلام کردند خودشان با این عوامل شنود در ارتباط هستند.»(اینجا)
محمدرضا خاتمی نایب رئیس مجلس ششم و برادر رئیس دولت اصلاحات نیز امروز با ابراز نگرانی از اینکه این شنود‌ها اشتباه به گوش مسوولان امر مخابره شود گفت: وضعیت شنود بسیار نامطلوب است؛ تا جایی که من اطلاع دارم این نگرانی در سران کشور نیز وجود داشته و آن عزیزان نگرانی‌هایی درباره شنود جلسات خود دارند.
او البته این را هم گفته است که«اصلاح‌طلبان از شنود استقبال میکنند. بنای اصلاح‌طلبان همیشه بر این موضوع بوده است که همواره در حال شنود هستند. اصلاح‌طلبان مانند روح بوده و پشت پرده و جلوی پرده برای آنها تفاوتی نخواهد داشت. اصلاح‌طلبان همواره نظرات و اعتقادات خود را در ملاء عام مطرح کرده و نیازی به بیان کردن این موضوعات در خفا و پشت پرده ندارند.»(اینجا)
اما این تنها اطرافیان رئیس دولت اصلاحات نیستند که چنین ادعاهایی را مطرح می کنند. غلامعلی رجایی از مشاوران آیت الله هاشمی نیز به نوعی بحث شنود آیت الله هاشمی را مطرح کرده است«درباره آقای هاشمی هم شنود اعمال می‌شد. یک شب که تازه به مجمع تشخیص مصلحت نظام رفته بودم با منزل آیت‌الله هاشمی تماس گرفتم که با ایشان درباره مسائل مجمع صحبت کنم، در بین صحبت‌هایم آقای هاشمی صحبتهای من را قطع کرد و گفت این حرف‌ها را اینجا از پشت تلفن نزنید.»(اینجا)
رجایی همچنین مثال‌هایی از شنود دفاتر مراجع تقلید زد و گفت: «من شنیده‌ام بعضی از مراجع مایل نیستند صحبتهای خصوصی در اتاق رسمی آنها زده شود. از بعضی دوستان که به دیدار مراجع رفته‌اند شنیده‌ام که هنگام دیدار آن مرجع گفته برویم جای دیگر صحبت کنیم.»
مشاور آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی تعبیری را که بین سیاسیون درباره شنود معروف است روایت کرد و گفت: «اکنون به گونه‌ای شده که برخی سیاسیون در جلسات به محل کلید و پریز و سوراخ‌هایی که در دیوار وجود دارد اشاره میکنند و می‌گویند عالم محضر خداست یعنی اینجا شنود می‌شود. حتی من درباره حزبی شنیدم که هر بار ۱۰ تا ۱۵ ابزار شنود کشف میکنند اما باز تجدید می‌شود.»
او در ادامه با یادآوری خاطره‌ای از امام خمینی(ره) گفت: «امام عنوان فقیه مجتهد و رهبر جمهوری اسلامی به کلی با قضیه شنود مخالف بودند. یادم می‌آید صدای یکی از مقامات را که ضبط شده بود و ادعا می‌شد با خانمی در ارتباط است برای امام پخش کردند اما امام گفتند اصلاً شما به چه حقی شنود کردید و از کجا معلوم این صدای خودش باشد و کسی صدای او را تقلید نکرده باشد؟ یعنی امام در این حد جانب احتیاط را رعایت می‌کردند اما متاسفانه خودسری‌هایی در این زمینه انجام و شنود، عام شد.»
حجت الاسلام و المسلمین محمدصادق صالحی‌منش دادیار جانشین دادستان انقلاب اسلامی تهران در سال‌های ١٣۶٠ تا ۶۵، نیز در ذکر خاطره ای از دهه ۶۰ و فرمان هشت ماده ای امام، به جماران گفته« طی این اقدام صدها پرونده تشکیل و ده‌ها قاضی، دادستان و دادیار محاکمه و اخراج گردیدند. در آن زمان، بنده نیز به عنوان متهم به تخلف در صدور حکم تعزیر مورد بازخواست و محاکمه قرار گرفتم. اگر چه اینجانب با ارائه مدرک و احکامی که از شورا داشتم و اظهارات شهود تبرئه گردیدم اما جو و فضای ملتهبی بین همه افراد دستگاه قضایی و انتظامی در کشور حاکم شده بود و همه از اینکه چه بدی و اشتباهی کردیم ناراحت و ناخرسند بودیم. ولی اکنون پس از گذشت سال‌ها از آن جریان احساس می‌کنم که برگ زرینی از تاریخ انقلاب به دست امام راحل ورق خورد. با توجه به فضای کنونی کشور، امروزه نیز ضرورت دارد مسئولین قوای سه‌گانه کشور با عزمی راسخ، برای صیانت از حقوق شهروندی و حفظ کرامت انسان‌ها، اجرای پیام و فرمان ۸ ماده‌ای حضرت امام را سر لوحه اعمال و اقدامات خود قرار دهند.»(اینجا)
سیاسیون چه می گویند
محمود صادقی، نماینده اصلاح‌طلب و رییس فراکسیون شفافیت به کنایه از احتمال شنود شدن خودش روایت می کند و به اعتماد می گوید««گرچه من به شخصه نمی‌دانم که شنود می‌شوم یا خیر، ولی این حس در من هم وجود دارد و حتی در مواقعی در محافلی می‌رویم به ما می‌گویند موبایل‌تان را خاموش کنید یا در یخچال بگذارید! درحالی که نباید چنین حسی وجود داشته باشد. من هم البته چنین احتیاط‌هایی را رعایت نمی‌کنم چون من کاری نمی‌کنم که بخواهد ضد امنیتی باشد. بعضی مواقع هم پشت تلفن می‌گویم برادری که شنود می‌کنی شما هم گوش کن!»
مجید انصاری نیز در گفت و گویی با جماران گفته بود: «من کراراً می بینم درجلسه ای وزیر، مسوول عالی رتبه قضایی، نمایندگان مجلس یا مقامات نشسته اند و به دور و بر خود نگاه می کنند آهسته یا درگوشی صحبت می کنند و می ترسند که آنجا شنود شود؛ مطمئنا این رویه خلاف موازین شرع و فرمان هشت ماده ای حضرت امام است».
احمد مازنی، عضو فراکسیون امید اما نگاهی متفاوت تر دارد و می‌گوید «ما باید بیشتر نگران این باشیم که سازمان جاسوسی دنیا ما را چک و شنود نکنند. اما اگر از موضوع شنود برداشت‌های سلیقه‌ای و شخصی در مورد شهروندان عادی صورت گیرد غیرقانونی است و اگر ما مطلع شویم که چنین مجوزهایی برای شنود داده شده است حتما به عنوان ناظر برخورد خواهیم کرد.»
اما در این میان هستند برخی نمایندگان برخواست از جناح راست که دست رد به ایده شنود نمی زنند. آنچنان که محمدعلی پورمختار یا حسن نوروزی در گفت‌وگو با «اعتماد» از شنود دفاع میکنند.
محمدرضا تابش نماینده ارکان و نایب رئیس فراکسیون امید نیز در گفت‌وگویی با تاکید بر لزوم شنود در مسائل مرتبط با امنیت ملی، گفت: شنود مسئله مرتبط با امنیت ملی است و همه باید تلاش کنیم امنیت ملی در حد اعلا حفظ شود
این نماینده مجلس با اشاره به مقررات برای شنود در دولت اصلاحات، گفت: در دولت اصلاحات، آقای خاتمی اصرار کردند و شنود تابع ضوابط و مقرراتی شد و حتما باید قاضی مخصوص شنود اجازه می‌داد. فکر می‌کنم آن زمان اختیار این کار به مرحوم آیت الله مروی داده شد. ایشان ابتدا به صورت دقیق استدلال‌ها را بررسی می‌کرد و سپس دستور شنود را امضا می‌کرد. در آن زمان قاضی دقت و وسواس داشت و موضوعی را که مخل امنیت ملی کشور بود مورد شنود قرار می‌دادند.
تابش با انتقاد از شرایط کنونی برای شنود، تاکید کرد: اما در حال حاضر شنیدم که بعضی جاها برگه‌های امضا شده هم هست که ضابطین خودشان می‌توانند اقدام به شنود کنند؛باید این رویه ها را بررسی کنیم تا رایج نشود.
شاید همین جنجال، گلایه ها، دردودل ها و انتقادات بهانه ای خوب برای بازخوانی یکی از ماندگارترین فرمان های امام راحل باشد، آنهم بعد از ۳۶ سال.
۲۹۲۹
