نمایش اتحاد غربی

پیش بینی این مسئله که آمریکا و متحدانش غربی اش، یعنی انگلیس و فرانسه، در طی این چند روز یک حمله موشکی به سوریه به اتهام استفاده دولت این کشور از تسلیحات شیمیایی علیه معارضان خود خواهند کرد، چندان سخت نبود که البته در بامداد روز گذشته اتفاق افتاد. اما هدف این حمله موشکی فراتر از موضع اتهامی جبهه غربی علیه دولت سوریه و یا هشدار جدی به ایران و روسیه برای فشار به سوریه در به اصطلاح استفاده نکردن مجدد از این سلاح ها یا حتی بهم زدن معادله سیاسی-امنیتی میدانی در بحران سوریه بود و به نوعی به نمایش قدرت و اتحاد غربی هم مربوط می شود و اینکه جبهه غربی نشان دهد که همچنان خواهان کنترل بر روندهای سیاسی-امنیتی موجود در خاورمیانه است.

بی تردید استفاده از تسلیحات شیمیایی امری مذموم و ضد انسانی است. ایران هم که خود قربانی تسلیحات شیمیایی در جنگ با عراق بود، استفاده از این تسلیحات را همیشه محکوم کرده است. اینکه واقعا از این تسلیحات در واقعه اخیر استفاده شده یا اینکه چه کسی آز آن استفاده کرده، بحث دیگری است. اما واقعیت این است که بوروکراسی غربی و افکار عمومی کشورها نسبت به این مسئله بسیار حساس هستند و دولت های غربی هم واکنش و برخورد شدید با این مسئله را امری اجتناب ناپذیرمی دانند.

ولی در کنار این واکنش، دولت های غربی اهداف عمیق تر ژئوپلتیک و گسترده تری را هم دنبال می کنند. در واکنش اخیر، آمریکا و متحدانش در انتخاب بین یک “حمله محدود” و یکباره و یک “حمله گسترده” که به نوعی مواضع ایران و روسیه را هم در بر می گرفت، بعد از چندین روز وقفه در تصمیم گیری و بررسی دقیق، به ناچار اولی یعنی حمله محدود را انتخاب کردند. چون توسل به دومی خطر گسترش تنازع بین غرب با روسیه و ایران را در پی داشت که جبهه غربی به هیچ عنوان آمادگی ورود به آن را در شرایط فعلی ندارد. بر همین مبنا، رهبران غربی در اعلامیه های دقیق و فکر شده، همزمان اعلام کردند که این یک حمله محدود، کارآمد با اهداف مشخص و نه با هدف تغییر رژیم یا شروع جنگ داخلی در سوریه بوده است.

واقعیت این است که توسل به حمله محدود تنها راه کار موجود برای ائتلاف غربی بود. این ائتلاف کاملا آگاه است که این حمله تاثیرات میدانی چندانی به نفع مخالفان دولت سوریه نداشته و همانند سابق امیدی برای تغییر توازن سیاسی یا امنیتی در صحنه مذاکرات صلح سوریه در آنها ایجاد نخواهد کرد. به ویژه آنکه با بازپس گیری غوطه شرقی مواضع دولت سوریه تقویت شده و نیروهای مخالف جدی دولت تنها دراستان ادلب درشمال سوریه منزوی شده اند که از دمشق و پایتخت بسیار دور است.

دولت های خارجی حامی معارضان دولت سوریه هم بتدریج اولویت های دیگری برای سیاست خود در سوریه برگزیده اند. مثلا سعودی ها بیشتر متمرکز به باتلاق جنگ یمن شده اند. قطر بیشتر خواهان خروج ازمحاصره سعودی ها واماراتی ها است. ترکیه از زاویه کردی وخطرات امنیت ملی به مسئله سوریه می نگرد. ترامپ در آمریکا استراتژی مشخصی برای میدان سوریه ندارد و حتی اعلام کرده که خواهان خروج نیروی های آمریکایی (۲۰۰۰ نفر) از سوریه است. اروپائی ها هم به دلیل اضطرار ژئوپلتیک ومسئله سیل پناهدگان و رشد تروریسم خانگی دیگرخواهان تغییر رژیم در سوریه نیستند. همه این تحولات نشان از شکاف در جبهه متحدین غربی و همزمان سازماندهی مجدد دولت سوریه دارد.

ماندگاری دولت سوریه به معنای موفقیت نسبی ایران و روسیه در میدان رقابت ژئوپلتیک منطقه و تضعیف کنترل و تسلط ائتلاف غربی بر جریان های سیاسی-امنیتی در منطقه است. به تازگی سران سه کشور ایران، روسیه و ترکیه در آنکارا دومین دور همکاری برای راههای دستیابی به صلح در سوریه را بررسی کردند که خود به نوعی نشان از موفقیت این همکاری فراغربی است. در سایه تحولات ژئوپلتیک منطقه ای، ترکیه هم بتدریج منافع خود را در نزدیکی با روسیه (و ایران) عمدتا برای مشروعیت و توازن بخشیدن به نبرد خود با نیروی کردی در شمال سوریه (اخیرا عفرین) دید و به ناچار به این دو کشور نزدیک شد.

در کنار این تحولات شکاف اروپا با ترامپ در موضوع خروج یا عدم خروج از برجام (توافق هسته ای ایران با قدرت های بزرگ)، روش مصالحه و برخورد با بحران هسته ای کره شمالی، اختلافات در حوزه تبادلات و سیاست های اقتصادی، زیست محیطی و … شکاف بی سابقه ای را در جبهه غربی ایجاد کرده و همزمان این نگرانی که ائتلاف رقیب فضای های سیاسی و استراتژیک منطقه ای و جهانی را به نفع خود به نوعی پر می کند.

بنابراین یکی از اهداف اصلی حمله موشکی بامداد دیروز تاکید بر وجود اتحاد در جبهه غربی است. مشارکت فعال انگلیس و فرانسه با آمریکا در این حمله موشکی، با وجود همه اختلافات آنها با سیاست های ترامپ، به نوعی نشان از نگرانی اروپا از تضعیف ائتلاف غربی و عواقب منفی ژئوپلتیک دوری اروپا از آمریکا در صحنه معادلات منطقه ای و جهانی است.

در کنار این نمایش اتحاد غربی، به این نکته هم باید توجه داشت که قطعا ترامپ هزینه شلیک این موشک ها را به بهانه اقدامی مهم در جهت مهار قدرت منطقه ای ایران به شکلی از اعراب محافظه کار منطقه خواهد گرفت. انگلیس و فرانسه هم با این مشارکت موشکی به فرصت های اقتصادی بیشتری با این رژیم ها دست می یابند.

منبع: سرمقاله روزنامه شرق، یکشنبه ۲۶ فروردین ۱۳۹۷