شرط پایدار ماندن ارز تک‌نرخی
تک نرخی شدن ارز، پیش نیازهایی دارد و اگر زمینه های لازم برای تحقق این پیش نیازها وجود داشته باشد می توان ارز را تک نرخی کرد، در غیر این صورت امکان این کار وجود ندارد. اولین و مهمترین پیش نیاز برای انجام این کار نیز مثبت بودن تراز پرداخت ارزی کشور است. ما مقداری ارز برای واردات می پردازیم و مقداری ارز نیز به دلیل صادرات دریافت می کنیم؛ اگر بالانس این دو به نفع دریافت ارز، مثبت باشد به تک نرخی شدن ارز کمک میکند اما اگر این بالانس منفی باشد امکان تک نرخی کردن ارز وجود نخواهد داشت و ارز کماکان دونرخی باقی خواهد ماند و حتی ممکن است تخصیص ارز به سهمیه بندی نیز بینجامد.
شرط دوم این است که دولت منبع ارزی قابل توجهی برای مداخله در بازار ارز و تنظیم آن در اختیار داشته باشد چرا که در شرایطی ممکن است بازار ارز برای چند روز یا حتی چند هفته، دچار تنش شود؛ در این شرایط دولت می تواند از منبع ارزی خود برای حفظ ثبات بازار ارز استفاده کند. اگر چنین منبعی در اختیار دولت نباشد و بانک مرکزی نتواند به موقع در بازار دخالت کند، بازار آزاد ارز این تنش ها را تشدید می کند و انتظاراتی در جامعه مبنی بر افزایش قیمت ارز در آینده به وجود می آورد که موجب هجوم برای خرید ارز بهعنوان یک سرمایه گذاری سودآور و بهره مندی از سود احتمالی آن در آینده خواهد شد.
برای مقابله با چنین وضعیتی در بازار ارز، دولت نیازمند منابعی است تا ضمن پیش بینی های دقیق و کارشناسی از آینده بازار ارز، شرایط این بازار را به گونه ای که به واقعیت امر نزدیک و خالی از هیجان های زودگذر باشد، ساماندهی کند.
نکته مهم در این مورد این است که در چنین شرایطی، منابع ارزی که توسط دولت تزریق می شود نباید بی نهایت و بی حد و حصر باشد. آنچه من از آن به عنوان یک منبع ارزی برای تزریق به بازار و حفظ ثبات آن یاد میکنم، حداکثر می تواند یک میلیارد دلار باشـد البته بانک مرکزی باید روز به روز و ساعت به ساعت بازار را رصد کند و تصمیم بگیرد که مداخله را ادامه دهد یا نه.
ما نباید نرخ ارز را بدون رعایت ضوابط کارشناسی، اقتصادی و آماری پایین نگه داریم یا بالا ببریم چرا که هردو برای اقتصاد کشور مضر است. بالا رفتن نرخ ارز به کاهش واردات و افزایش صادرات کمک می کند و باید نرخ ارز را به گونه ای تعیین کرد که قابلیت استفاده پایدار داشته باشد و تراز ارزی کشور را بالانس کند.
شرایط سیاسی کشور در داخل و در محیط بین الملل و رفع تحریمها از جمله مواردی اســت که در اجرای سیاستهای مربوط به تک نرخی شدن ارز به کمک دولتمردان می آید. بدون شک اگر تلاطم و تشنج سیاسی اوج بگیرد مانع تک نرخی شدن ارز خواهد شد.
پس از تعیین نرخ رسمی برای ارز، دوام این نرخ نیز کاملا وابسته به این است که واردات و صادرات کشور بالانس باشد یا نه. اگر درآمد ارزی کشور با هزینه های ارزی آن همخوانی داشته باشد، این نرخ ثابت می ماند اما در صورت برهم خوردن این تعادل، نرخ رسمی ارز نیز باید تا هر عددی افزایش پیدا کند.
*مدیرعامل اسبق بانک صادرات و کارشناس بانکی
۳۵۳۵
