قدرتی که صنعت نفت به ایران می‌دهد
ایران یکی از چهار کشور دارای بیش از ٣٠٠ میلیارد بشکه ذخایر هیدروکربوری است که می‌واند از حدود یک درصد جمعیت و مساحت خاکی خود در جهان، بیش از ١٨ درصد ذخایر گازی و ٩ درصد ذخایر نفتی دنیا برای توسعه کشور و رفاه نسل های آینده به بهترین شکل استفاده کند.
در گذشته شرکت های بین المللی انرژی حتی شرکت های کوچکتر نفتی با وجود علاقه برای شرکت در توسعه میادین نفت و گاز ایران به دو دلیل تمایلی برای سرمایه گذاری در ایران نداشتند. دلیل اصلی عدم علاقه شرکت ها برای سرمایه گذاری در ایران تحریم های متعددی بود که علاوه بر تحریم های گذشته آمریکا در دوران دولت قبل از طرف اتحادیه اروپا و سزمان ملل علیه ایران وضع شده بود.
از سوی دیگر عدم جذابیت قراردادهای بیع متقابل که حتی قبل از تحریم هایی که در رابطه با مسایل هسته ای وضع شدند و در سالهایی که قیمت نفت بالای ۱۰۰ دلار هم بود، شرکت‌ها را به سرمایه‌گذاری در حوزه های نفت و گاز ایران تشویق نکردند و در این میان قراردادهای جدید نفتی تاثیر به سزایی در کشاندن غول های نفتی به پای میز مذاکره داشت. اما در نهایت مسایل اقتصادی و سیاسی یک کشور است که تعیین می کند سرمایه گذاران تمایل به ورود به صنعت آن کشور داشته باشند یا خیر.
هرچند قراردادهای جدید در مقابل قراردادهاط قبلی بیع متقابل پیشرفته تر و جذابتر است، اما ممکن است شرکت های غربی با اعلام باقی بودن تحریم ها، برای بازگشت خود به دنبال بندهای جذابتری در این قراردادها باشند و بازگشت خود را به دریافت امتیازات بیشتری مشروط کنند.
عملکرد شرکت های داخلی طی ۳۰ سال گذشته نشان داده است که به دلیل عدم دسترسی به تکنولوژی و تنگناهای مالی به تنهایی توان توسعه صنعت نفت کشور را ندارند و نمی توانند حجم عظیم سرمایه گذاری ها در پروژه های نفتی را تامین کنند.از سویی صنعت انرژی از جذابیت زیادی برای سرمایه گذاران داخلی و خارجی برخوردار است و مسوولان باید از این فرصت استفاده کنند و سرمایه و فناوری مورد نیاز را برای توسعه بالادستی و پایین دستی نفت، گاز و پتروشیمی از بخش خصوصی خارجی و داخلی تامین کنند.
واقعیت این است که ایران در حوزه نفت و گاز بالاترین پتانسیل را دارد، اما از نظر مالی در مضیقه هستیم. از همین رو مهمترین دلیل نیاز به حضور خارجی ها در صنعت نفت ایران بحث نیاز به منابع مالی است. ما برای توسعه و احیای تمامی میادین نفت و گاز کشور به ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز داریم و این منابع از داخل قابل تامین نیست، حداقل ۶۵ تا ۷۰ درصد منابع مورد نیاز باید از خارج جذب شود.
بر اساس برنامه ششم توسعه منابع مورد نیاز وزارت نفت برای سرمایه گذاری ۱۳۴ میلیارد و۷۰۰ میلیون دلار است. از این مبلغ ۶۰ میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار منابع داخلی وزارت نفت است و حدود ۷۳ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار منابعی است که تحت عنوان منابع ارزی خارج از وزارت نفت نام گذاری می شود. از طرفی به دلیل جذابیت حوزه نفت و گاز ایران در میان شرکت های خارجی بهتر است در این حوزه از توان سرمایه گذاران خارجی استفاده کنیم و سرمایه داخلی صرف اشتغالزایی و توسعه حوزه هایی مثل بهداشت و آموزش شود که قابلیت جذب سرمایه خارجی را ندارد.
بنابراین لازم است بتوانیم مشکلات را حل کنیم و منافع ملی را در نظر بگیریم. در غیر این صورت امنیت سرمایه گذاری در کشور زیر سوال می رود و مانع از توسعه کشور می شود.
باید توجه داشت که ما وارد دورانی شده ایم که اهمیت توجه به انتشارات گازهای گلخانه ای و جرائم سنگینی که برای انتشار دی اکسیدکربن ناشی از مصرف فرآورده های نفتی وضع شده تقاضا را به تدریج کاهش می دهد. کشورهایی که ذخایر زیاد نفت و گاز دارند، با این خطر روبه رو هستند که همانطور که زغالسنگ جای خود را به نفت و گاز داد، قسمتی از ذخایر نفت و گاز آنها با عرضه انرژی های تجدیدپذیر قابل تولید نباشد. از مهمترین اهداف چشمانداز در زمینه انرژی «افزایش ظرفیت تولید صیانت شده نفت متناسب با ذخایر موجود و برخورداری کشور از افزایش قدرت اقتصادی و امنیتی و سیاسی» است.
ذخایر هیدروکربور ایران که بیشترین در جهان است، می تواند یکی از مهمترین عوامل برای افزایش قدرت اقتصادی، راهبردی، سیاسی و حفظ امنیت ملی کشور باشد. تعلل در تصمیم گیری در توسعه صنعت نفت و گاز فقط به نفع دشمنان ایران است که در این مورد با اهرم های سیاسی و هزینه زیاد اقدام می کنند.
*کارشناس اقتصاد انرژی و استاد دانشگاه
۳۵۳۵
