نقش مدیریت بحران در حفاظت از کودکان
این‌روزها در آستانه سال نو و جشن های آخرسال نکته ای که بیش از قبل شایان توجه است بحث خانواده های زلزله زده و به خصوص کودکان است که مطمئنا آسیب‌پذیرترین قشر در بحران‌ها هستند بخش (د) ماده ۲ فصل اول قانون تشکیل سازمان مدیریت بحران کشور، مقرر کرده است که “… بازتوانی نیز شامل مجموعه اقداماتی است که جهت بازگرداندن شرایط جسمی، روحی و روانی و اجتماعی اسیب دیدگان به حالت طبیعی به انجام می رسد.”
در میان آسیب دیدگان هر فاجعه طبیعی و یا انسان ساخت، کودکان نیاز به ملاحظات ویژه ای دارند که معمولا در برنامه ریزیهای مدیریت بحران به آن ویژه گیها توجه لازم نمی شود.
کودکان اغلب قربانیان صدمات بیشر درزمان وقوع بلایا هستند؛ آنها سطح آسیب پذیری های خاصی دارند که احتمل خطر و همچنین نیازهای منحصر به فرد آنها را افزایش می دهد. این امر می تواند برنامه ریزی مدیریت بحران، برای تامین نیازهای ویژه کودکان در زمان مقابله با بحران و همچنین مراحل بازسازی و بازتوانی پس از بحران، را دشوارترکند.
طبق آمار سرشماری ۱۳۹۵ ایران، جمعیت سنی بین ۰ تا ۱۴ سال حدود ۲۵ درصد جمعیت کل کشور است. این رده سنی در تمام کشورها بزرگترین جمعیت آسیب پذیرهر کشور محسوب میشود که نیاز به ملاحظات ویژه در طرح های مدیریت بحران دارد. دلایلی که باعث افزایش آسیب پذبری کودکان در زمان وقوع فجایع طبیعی یا انسان ساز می شود شامل موارد زیر است:
– کودکان نیازبه مراقبت های خاص دارند که مستلزم برنامه ریزی ویژه برای تامین نیاز آنها است.
– استقامت جسمی کودکان بسیار کمتر از بزرگسالان است.
– پوست کودکان به مراتب نازکتر و حساس تراز بزرگسالان است، که باعث افزایش احتمال جراحت میشود.
– ستون فقرات کودکان ناپایدار است و این امر اسیب پذیری کودکان را زیادتر میکند.
– کودکان سریع تر نفس می کشند و در شرایط وجود مواد مضر در هوا، سریعتر تحت تاثیر قرار میگیرند.
– سیستم ایمنی بدن کودکان ضعیف است و زودتر از بزرگ سالان دچار بیماری میشوند.
– بعلت ناتوانی در رعایت اصول بهداشتی، کودکان بیشتر مستعد ابتلا به عفونت هستند.
– بعلت ناتوانی در رعایت اصول ایمنی، احتمال مریض شدن و یا مجروح شدن کودکان بیشتر است.
– کودکان زودتر تشنه میشوند و بدنشان به سرعت به کم آبی دچار میشود.
– کودکان آسیب پذیرتر به مسایل روانی هسنتد.
– اثرات روانی تغییرات محیطی در کودکان به مراتب سریعتر و شدید تر است.
بطور متوسط، اثر اختلالات روانی پس حادثه ای حدود ۲ هفته بعد از یک فاجعه در کودکان ظاهر میشود. در حادثه یازدهم سپتامبر شهر نیویورک، علارغم اینکه هیچ کودکی در محل حادثه مسدوم نشده بود، با اینحال چند صدهزار کودک دچار اختلالات روانی پس حادثه ای شدند.
علاوه بر موارد بالا، در زمان حادثه، کوکان معمولا منابع انسانی بیشتری را استفاده میکنند. وقتی که یک امدادگر کودکی را نجات می‌دهد، به خاطر حساسیت بیشتر بزرگسالان به کودکان، فرد امدادگر معمولا زمان بیشری را در کنار کودک صدمه دیده می گذراند تا از رسیدن امکانات به کودک اطمینان حاصل نماید. این امر ذاتی موجب میشود که امداد رسانی به دیگر مصدومان بزرگسال تاخیر و یا کاهش یابد. از سوی دیگر، در زمان حادثه، بزرگسالان دیگر که در معرض خطر نیستند، برای نجات کودکان خود را به خطر انداخته و باعث افزایش حجم کار امداد گران میشوند.
با توجه به موقعیت خاص کودکان در اجتماع، نیازهای ویژه این گروه سنی، و شرایط ذکر شده بالا؛ در تلاش برای محافظت از کودکان، به سازمانهای بهداشت و درمان و سایر ارگانهای مرتبط با مدیریت بحران توسیه می شود که پیشبینی لازم در برنامه ریزی های خود برای اطمینان از مراقبت کودکان و خانواده های آنها انجام دهند. هرچند که مشکلات عمده در برنامه ریزی مدیریت بحران برای کودکان عمدتا شامل افزایش تعداد کارکنان، تجهیزات تخصصی، آموزش، و تطبیق منابع با نیازها است، سرفصل های زیر حد اقل موضوعاتی است که باید در برنامه ریزی مدیریت بحران مد نظر قرار گیرد.
نیروی انسانی: شامل تخصص های پزشکی، پرستاری, روانشناس کودکان، مددکار اجتماعی، کودک یار، و غیره.
نیازهای فضایی و تجهیزات: ایجاد امکانات بهداشتی و درمانی در بیمارستانها، مناسب کودکان با در نظر گرفتن حدود سنی نوزاد تا نوجوان.
امنیت: شامل امنیت محیطی، جسمی، روانی، و سیستم شناسایی و ردیابی کودکان در طی مراحل مقابله و باز سازی بعد از فاجعه.
نیازهای حمل و نقل: شامل حمل و نقل بین منطقه بحران تا بیمارستان یا سایر مکان های امن، و یا بین بیمارستانها در صورت نیاز به دسترسی به تجهیزات تخصصی ویژه.
توصیه های آموزشی: شامل آموزشهای تخصصی کودکان برای امدادگران و سایر نیروهای انسانی.
ملاحظات روانی اجتماعی / اخلاقی: برای کاهش مشکلات رفتاری کودکان، غفلت در مراقبت، بدرفتاری احتمالی نیروی کار، و جلوگیری از آسیب های عاطفی کودکان.
مراحل ضدعفونی و ملاحظات کنترل عفونت اطفال: شامل ضد عفونی کوکان از الودگی هایی که در هنگام وقوع فاجه در معرض آن قرار گرفته اند، تا کنترل بهداشت روزانه کودکان.
نیازهای دارویی: شامل تدابیر لازم برای دردست قراردادن داروهای مورد نیاز تمام رده های سنی کودکان.
– برگزیده ای از مقالات و گزارشهای ارایه شده در گردهمایی ملی مدیریت بحران بهداشت و درمان در سان دیه گو، کالیفرنیا، نووامبر ۲۰۱۷
* عضو کمیته طرح کمکهای متقابل مدیریت بحران ایالت ماساچوست
۴۷۴۷
