نقش مدیریت منابع آب در توسعه کشاورزی
استفاده بی‌رویه از منابع آبی تجدیدناپذیر در سی سال گذشته، شرایط بسیار بحرانی را برای منابع آبی کشور ما ایجاد کرده است؛ کشور ما به لحاظ منابع آبی، بحرانی‌ترین شرایط را در میان کشورهای دیگر دارد. بنابراین جلوگیری از وخیم تر شدن این شرایط، باید در مدیریت کشت و بهره‌وری برنامه‌ریزی داشته باشیم و منابع آبی کشور را به بهترین شکل ممکن مصرف کنیم.
علی‌رغم اینکه در حال حاضر سیاست‌های بخش کشاورزی کشور ما بر تولید کلیه محصولات کشاورزی در داخل کشور قرار نگرفته است، اما اهداف در نظر گرفته شده در برنامه ششم توسعه اقتصادی بر افزایش تولید این محصولات، که محصولات آب بر را نیز شامل می‌شود، قرار گرفته است، که به طور قطع محدودیت در منابع آبی کشور به ما اجازه رسیدن به اهداف تولیدی محصولات زراعی و باغی در نظر گرفته شده در این برنامه را نخواهد داد.
به عنوان مثال، هدف‌گذاری تولید محصولات گوشت و تخم مرغ در این برنامه افزایشی است. در حالی که این محصولات در زمره محصولاتی با آب بری بسیار بالا قرار دارند. هر برنامه ریزی نیاز به آمار دارد؛ از اینرو می‌باست یک برنامه جامع آماری در کشور داشته باشیم که میزان تولید و مصرف کالاها در این برنامه مشخص شده باشد و برنامه‌ریزی برای تولید و مصرف و صادرات کالاها با توجه به آن صورت گیرد. به بیان دیگر قبل از اینکه دست به تولید محصولی بزنیم باید میزان نیاز کشور به آن محصول و منابع موجود برای تولید آن را در نظر بگیریم.
مدیریت منابع آب کشور باید در اولویت اول قرار گیرد؛ آب نیز مانند نفت سرمایه ملی ماست و باید برای برداشت از منابع تجدیدناپذیر آن برنامه‌ریزی داشته باشیم. طبیعتاً با ادامه روند فعلی برداشت آب از منابع زیرزمینی، با بحران جدی منابع آبی روبرو خواهیم شد. طبق اعلام سازمان آب و وزرات نیرو بسیاری از دشت‌های کشور به دلیل کشت‌های بی رویه نشست کرده‌اند، با ادامه این روند احتمال وقوع بلایای طبیعی در کشور افزایش خواهد یافت.
میزان صادرات محصولات غذایی و کشاورزی کشور در پایان برنامه ششم توسعه اقتصادی ۵/۱۴ میلیارد دلار هدف‌گذاری شده است. از سوی دیگر با توجه به صادرات ۷/۵ میلیارد دلاری این محصولات در سال ۹۵، صادرات محصولات کشاورزی و غذایی باید در پایان برنامه ششم، ۵/۲ برابر وضع موجود شود که نیازمند انجام زیرساختهای بسیار بزرگی است و در شرایط حال حاضر دور از دسترس به نظر می‌رسد.
کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق بازرگانی تهران در گزارشی هدف گذاری‌های برنامه ششم در مورد محصولات غذایی و کشاورزی را مورد بررسی قرار داده است. با توجه به اهداف برنامه ششم توسعه اقتصادی، در پایان این برنامه میزان تولید گندم باید به ۵. ۱۴ میلیون تن، جو ۵.۳ میلیون تن، شلتوک تقریباً ۳ میلیون تن و ذرت به حدود ۱۱ میلیون تن، برسد.
با نگاهی به اهداف در نظر گرفته شده در این برنامه برای تولید محصولات کشاورزی و غذایی متوجه می‌شویم که محدودیت منابع کشور ،از قبیل منابع آبی، برای تولید محصولات کشاورزی در این برنامه در نظر گرفته نشده است.
با توجه به اینکه این موضوع را در نظر بگیریم که تولید بسیاری از محصولات کشاورزی در کشور ما قیمت تمام شده بسیار بالایی دارد و از اینرو ما در تولید این محصولات مزیتی نداریم. از اینرو باید در سیاست‌گذاری و هدف‌گذاری تولید این محصولات تجدیدنظر جدی صورت گیرد.
*رییس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی تهران
۳۵۳۵
