نشانه‌های همدلی بی‌بی‌سی با معترضان خیابان پاسداران
تحلیل محتوای بی بی سی فارسی در درگیری دراویش و پلیس
نشانه‌های همدلی بی‌بی‌سی با معترضان خیابان پاسداران
پیش از این نیز عدم رعایت بیطرفی در پوشش خبری بی بی سی فارسی از اعتراضات خیابانی دیماه جاری در ایران و جانبداری ضمنی این شبکه از اغتشاشگران با انتقاد کارشناسان مواجه شده بود.
بی بی سی فارسی در روزهای دوشنبه ۳۰ بهمن و سه شنبه یک اسفند در پوشش خبری خود از درگیری های خیابان پاسداران مجموعا ۶ مطلب در سایت خبری، ۱۴ مطلب در تلگرام و ۱۲ مطلب در توئیتر منتشر کرده که مبنای تحلیل محتوای پوشش خبری بی بی سی در این یادداشت است. محتوای پخش تلویزیونی این شبکه در این تحلیل، ارزیابی نشده است.
به نظر می رسد با توجه فیلتر بودن سایت بی بی سی فارسی در ایران و رقم یک میلیون و ۱۶۰ هزار عضو کانال تلگرام این رسانه، بی بی سی فارسی بیشترین توجه خود را در پوشش لحظه به لحظه درگیری ها در ساعات غیرپخش تلویزیونی، به مخاطبان تلگرامی داده است.
آنچه بیش از همه در اخبار سایت و کانال تلگرام و توئیتر بی بی سی قابل تامل است، تلاش برای کمرنگ جلوه دادن مهمترین خبر درگیری های دوشنبه شب خیابان پاسداران است. در حالی که خبر حمله اتوبوس به ماموران پلیس و کشته شدن ۳ مامور مهمترین خبر این روزهای ایران بوده و بازتاب گسترده جهانی داشته، تحلیل محتوای مطالب بی بی سی نشان می دهد، سردبیران این رسانه تلاش کرده اند از برجسته کردن این بخش از ماجرا تا حد ممکن خودداری کرده و سپس با نقل قول های یکسویه از طرف دروایش، منکر نقش آنها در حمله اتوبوسی به ماموران شوند.
حمله اتوبوس به ماموران حوالی ساعت ۱۹ اتفاق افتاده اما بی بی سی ساعت ۲۱:۱۳ در اولین مطلبی که در این باره در تلگرام منتشر کرده، تیتر خود را به «درگیری دراویش گنابادی با پلیس در مقابل کلانتری ۱۰۲ خیابان پاسداران» اختصاص داده و بدون هیچ اشاره ای به کشته شدن ۳ مامور پلیس، تنها به این مطلب اکتفا کرده که « فیلمی که ظاهرا از همین واقعه گرفته شده نشان می‌دهد که یک اتوبوس در یک کوچه به سمت تعداد زیادی از مأموران پلیس می‌راند و تلاش می‌کند آنها را زیر بگیرد.»
بی بی سی در عین حال ۱۶ دقیقه بعد در خبری فوری در تلگرام نوشته است: «درگیری پلیس و دراویش در تهران؛ سه مأمور در حمله یک اتوبوس کشته شدند».
دقایقی بعد بی بی سی در تلگرام و توئیتر، ویدیوی حمله اتوبوس را هم منتشر می کند با این عنوان: «لحظه‌ای که اتوبوس ماموران پلیس را زیر می‌گیرد» و این متن که «سخنگوی پلیس می‌گوید در جریان این حمله “سه مامور کشته شده‌اند”»
در حالی که سخنگوی پلیس توضیح داده که راننده اتوبوس، از دراویش معترض بوده، اما بی بی سی از اشاره به توضیح سخنگوی پلیس خودداری می کند.
با آنکه بی بی سی در کانال تلگرام خود که بیننده های بیشتری نسبت به سایت خبری آن دارد، توضیحات پلیس درباره هویت راننده اتوبوس را سانسور کرده اما ساعت ۱:۲۴ نیمه شب لازم می بیند در مطلبی مستقل، متن دو توئیت «یکی از مدیران سایت مجذوبان نور» را بطور کامل منتشر کند که ادعا کرده: «به عنوان فعال حقوق دراویش و یکی از مدیران سایت مجذوبان نور، خبری که در مورد زیر گرفتن نیروهای امنیتی توسط یک اتوبوس که به دراویش نسبت داده میشود رو کاملا تکذیب میکنم، دراویش از ظهر امروز بصورت مسالمت آمیر تحصن کرده بودند و هیچگاه شروع کننده حمله و اغتشاش نبوده و نیستند.
در حالی عامل حمله اتوبوس را از دراویش گنابادی معرفی میکنند که درویش محمد ثلاث بعدازظهر امروز در مقابل کلانتری ۱۰۲ ضرب و شتم و بازداشت شد و حادثه اتوبوس ساعاتی بعد از باداشت ایشون در نزدیکی گلستان هشتم و هفتم اتفاق افتاده.»
جالب آنکه ۱۵ ساعت بعد یعنی عصر سه شنبه بار دیگر کانال بی بی سی، اظهارات همین فرد را به عنوان «مدیر سایت مجذوبان نور» در مصاحبه با یک خبرگزاری منعکس می کند که دست داشتن دراویش در حمله به پلیس را تکذیب می کند.
در همان دوشنبه شب، یک خودروی پراید نیز که سخنگوی پلیس مدعی است راننده آن از دراویش است به ماموران حمله کرده اما باز در مطالب کانال تلگرام و حساب توئیتر بی بی سی، مواضع پلیس انعکاس نیافته اما ساعت ۳ نیمه شب ویدیوی حمله خودرو در حسابهای بی بی سی منتشر شده با این توضیح که «دراویش انتساب این حملات را به خود رد میکنند.» بی بی سی منبع رد انتساب این خبر به دروایش را اعلام نکرده و تا آنجا که نگارنده در منابع مختلف تا نیمه شب دوشنبه بررسی کرده، هیچکدام از منابع معتبر نزدیک به دراویش و مشخصا حساب سایت مجذوبان نور(رسانه رسمی دراویش گنابادی) در تلگرام و توئیتر، به این خبر واکنش نشان نداده و آن را تکذیب نکرده اند.
ساعت ۱۹ سه شنبه نیز بی بی سی بار دیگر در کانال خود، ویدیویی را منتشر می کند که در توضیح آن آمده است: «تخریب خانه مسکونی در پاسداران بوسیله ماموران؛ گفته میشود ساعت۴ صبح امروز گروهی از درویشان در یکی از آپارتمان‌های اطراف پناه می‌گیرند که ماموران با خشونت آنها را دستگیر میکنند.» در این ویدیو راه پله های ساختمانی را می بینیم که خون آلود است و صدای تصویربردار که می گوید:«دیشب اینجا تا صبح خونریزی بود فقط».
علاوه بر این دوشنبه شب دو نفر دیگر که به گفته سخنگوی پلیس از نیروهای بسیج بوده اند کشته شده اند، اما علیرغم آنکه پلیس رسما خبر آن را تایید کرده و منابع مختلف رسانه ای آن را منتشر کرده اند، کانال تلگرام بی بی سی آن را مهم ندیده و از اعلام آن خودداری کرده است اما سایت بی بی سی در لابلای مطالب روز سه شنبه خود و حساب توئیتر بی بی سی ۲۴ ساعت بعد به آن شاره کرده اند.
در کانال بی بی سی در تلگرام و حساب توئیتر، یک گزارش هم از خبرنگار این شبکه منتشر شده که خبر کشته شدن ۳ مامور پلیس در حمله اتوبوس، باز هم کم اهمیت دیده شده و در انتهای گزارش ۳ دقیقه ای خبرنگار به آن اشاره شده. اگرچه احتمالا به دلیل کمبود وقت برای رساندن این گزارش به بخش ۶۰ دقیقه بی بی سی، این موضوع قابل درک است.
بررسی محتوای ۶ مطلب سایت بی بی سی نشان می دهد، اگرچه این مطالب مخصوصا در ساعات اولیه همچنان دارای سوگیری به نفع معترضان و کم اهمیت دادن حمله مرگبار به پلیس است اما در مجموع، غلظت جانبداری آن کمتر است.
آنچه محتوای منتشر شده توسط بی بی سی در سایت خبری و حسابهای این شبکه در توئیتر و تلگرام را جانبدارانه و دچار سوگیری به نفع یک طرف ماجرا کرده، نادیده گرفتن منبع دوم و تکیه بر منابع نزدیک به معترضان در اغلب مطالب این رسانه مخصوصا در شبکه های اجتماعی است. این در حالی است که در طول مدت درگیری ها، منابع دولتی و پلیس به کرات اعلام نظر کرده و مواضع آنها در رسانه های داخلی و خارجی قابل دسترس بوده است. با فرض اینکه خبرنگاران و سردبیران بی بی سی، به یک طرف درگیری تمایل بیشتری هم داشته باشند اما اصول حرفه ای اقتضا می کند که مواضع پلیس را به عنوان یک طرف ماجرا در محتوای ارائه شده خود منعکس می کرد. شاید دست اندرکاران بی بی سی فارسی مدعی باشند به اخبار دست داشتن یکی از دراویش در حمله اتوبوس به ماموران تردید داشته و یا همدلی بیشتری با معترضان دارند اما اصول روزنامه نگاری حرفه ای و دستورالمعمل های سردبیری بی بی سی بر الزامی بودن دو منبع در نوشتن و یا پخش خبر بویژه در پوشش اخبار مناقشات و درگیری ها تاکید دارد. انعکاس مواضع طرف های درگیر در یک ماجرا ضرورتی انکار ناپذیر برای پوشش خبری است.
بنگاه بی بی سی مدعی است که بیطرفی از مهمترین اصول خدمات رسانی این شبکه به مخاطبانش است. در فصل چهارم اصول اخلاقی و کاری بی‌بی‌سی ادعا شده «بی طرفی در کلیه تولیدات تلویزیونی و رادیویی، آن لاین و حتی در خدمات بین المللی و تجاری رعایت می شود.»
همچنین در اصول اخلاقی و کاری بی‌بی‌سی تاکید شده «بیطرفی در پوشش خبری در بخش تظاهرات و آشوب، جزو یکی از اصول مهم خبری بی بی سی، محسوب می شود که باید با دقت رعایت شود. همچنین باید مراقب بود که: «با بخش گزارشات مربوط به آشوب ها موجب تشویق آنها نگردیم.»
