دکتر رضا حیدری نژاد یکی از مولفان کتاب «پراکنش جهانی گونه های بامبو»: تحول اقتصاد گیلان با گیاه بامبو، نیازمند حمایت همه جانبه مسئولین است!

کتاب «پراکنش جهانی گونه های بامبو» به همت مرکز هدایت و حمایت از تحقیقات بامبوی گیلان منتشر شد.

گفتنی است بامبو که در زبان فارسی به آن «نی» نیز گفته می ‌شود گیاهی چند ساله از تیره گندمیان و متعلق به زیرتیره Bambusoideae بوده، که ارتفاع آن بر اساس گونه بین ۲ تا ۳۵ متر و قطر ساقه آن بین ۲ تا ۳۰ سانتیمتر است. تاکنون وجود حدود ۹ گونه مختلف این گیاه که از لحاظ رشد و تولید زیست توده با یکدیگر متفاوت اند در گیلان گزارش شده است. تاریخچه کشت بامبو در ایران و در شمال کشور تقریباً به زمان شروع کشت چای بر می گردد.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی سل تی تی، کتاب «پراکنش جهانی گونه های بامبو»، تألیف  دکتررضا حیدری نژاد، دکتر ابراهیم آذرپور، امیر مرادی، مرتضی قاسم زاده، محمد نیری، حمید ضیائی دوستان، نریمان بابائی سبزیکار لنگرودی، محمدعلی اخوان فلاحتکار و حمید رضا بزرگی به همت مرکز هدایت و حمایت از تحقیقات بامبوی سازمان بسیج علمی، پژوهشی و فناوری استان گیلان منتشر شد.

دکتر رضا حیدری نژاد یکی از مولفان این کتاب در باره ویژگی های گیاه بامبو گفت: گیاه بامبو همانند برنج، ذرت، گندم و نیشکر یکی دیگر از گیاهان خانواده بزرگ غلات بوده که به شکل جدایی ناپذیری با معیشت بشر پیوند خورده و نیازهای او به پناهگاه، غذا، کاغذ و بسیاری از موارد دیگر را برآورده ساخته است، به گونه ای که در سطح جهان به آن لقب هزار کاربردی داده اند.

این گیاه در بسیاری از زمینه ها به علت برخورداری از ساقه های چوبی می تواند جایگزین مناسبی برای چوب سایر درختان باشد و نیز به علت برخورداری از خصوصیات رشدی و عملکردی منحصر به فرد، قادر به کاهش شدت پدیده های ناشی از تغییرات جهانی اقلیم خواهد بود.

دکتر حیدری نژاد در ادامه تاکید کرد: زندگی و معیشت  دو و نیم میلیارد نفر در جهان با بامبو مرتبط است! سطح زیر کشت این گیاه در جهان حدود ۳۱ میلیون و ۴۷۰ هزار هکتار و در آسیا ۱۷ میلیون و ۳۶۰ هزار هکتار بوده که این قاره حدود ۵۵ درصد سطح زیر کشت جهانی را به خود اختصاص می دهد. با این آمار عجیب جهانی ما در ایران برای این محصول چه کرده ایم؟

وی در باره کشت این محصول در ایران اظهار کرد: شهرستان لاهیجان به عنوان پایتخت بامبوی کشور و دارا بودن بخش عظیمی از ذخایر مادری بامبو می تواند مکان مناسبی جهت توسعه فعالیت های پژوهشی در حوزه گزینش و اصلاح ارقام جدید این گیاه برای اقلیم های مناطق مختلف کشورمان باشد.

اما این مهم نیاز به حمایت همه جانبه تری از سوی مسئولین دارد. وقت آن رسیده در کنار برنج، چای، ابریشم و… بامبو نیز یک گیاه استراتژیک و سود آور برای کشاورزان گیلانی به خصوص زحمت کشان شرق گیلانی باشد.

وی در ادامه افزود: گیاه بامبو می تواند اقتصاد گیلان را متحول کند. اما با حمایت مدیران استانی و شهرستان. باید کشت این گیاه را در گیلان را توسعه داد و کشاورزان را ترغیب کرد تا سطح زیر کشت این گیاه را در کشور افزایش دهند.

دکتر حیدری نژاد با اشاره به رسالت مرکز هدایت و حمایت از تحقیقات بامبوی استان گیلان در حوزه شبکه سازی محققین با توجه به نیازهای ترویجی و پژوهشی بامبو در کشور خاطرنشان کرد: کتاب «پراکنش جهانی گونه های بامبو»،  منبعی ارزشمند و مشوقی مطلوب جهت برانگیختن توجه هرچه بیشتر پژوهشگران و کشاورزان علاقه مند به این گیاه مفید و ارزشمند خواهد بود. هدف از تألیف کتاب حاضر تامین نیاز پژوهشگران و نیز توسعه و ترویج گیاه بامبو به عنوان محصولی راهبردی جهت توسعه اشتغال مولد است.

با ارتباطات بین المللی مرکز هدایت و حمایت از تحقیقات بامبوی گیلان موجب جلب توجه جهانیان به صنعت بامبو در ایران و قرارگیری نام کشورمان در زمره کشورهای مطرح در این حوزه شد.

حیدری نژاد با تاکید بر ضرورت تالیف کتاب حاضر با توجه به نیازهای پژوهشی در این زمینه تصریح کرد: در این کتاب اهمیت بامبو، خصوصیات گیاهشناسی و رده بندی، نقش آن در محیط زیست، صنعت راه و ساختمان و تغذیه دام و از همه مهمتر پراکنش جهانی گونه های بامبو مورد بررسی قرار گرفته است.

در بخشی از این کتاب می خوانیم:

«حدود ١۰۰ سال از کاشت نخستین درخت بامبو در کشورمان می گذرد، درختی که همراه خود اشتغال زایی موثر و تولید را به همراه داشت، به گونه ای که به شکلی خودجوش و مردمی در شهرهای مختلف گیلان گسترش یافت و مورد توجه قرار گرفت. شهرستان لاهیجان پایتخت و مبدا اولیه کاشت و پرورش بامبو در ایران است.

توسعه تحقیقات کاربردی در حوزه بامبو امیدبخش اقتصادی پویا و دانش بنیان در حوزه های کشاورزی، محیط زیست، جنگلداری و …، کشور به ویژه استان گیلان خواهد بود. بامبو سریع الرشدترین گونه درختی جهان بوده که قادر است نقشی بسیار چشمگیر را در احیا و حفاظت از منابع طبیعی کشورمان بر عهده گیرد.

قطع جنگل های کم بازده و جایگزینی آنها با درختان پربازده بامبو در کشورهایی از قبیل چین و ژاپن رواج فراوان دارد. تکثیر آسان، رشد سریع، کیفیت مناسب چوب و همچنین کوتاهی دوره رسیدن به بهره برداری اقتصادی در مقایسه با سایر گونه های درختی، از جمله مهمترین مزایای این گونه گیاهی است.

بامبو نقش موثری در فرآیند گیاه پالایی و تصفیه آب ها و خاک های آلوده به فلزات سنگین، آلاینده های آلی، مواد سمی و …، دارد. مطالعات بسیاری کاربرد موفقیت آمیز این گیاه در تصفیه فاضلاب های خانگی، صنعتی، کشاورزی و … را به اثبات رسانیده اند.

بامبو تأثیر شگرفی بر تثبیت خاک های در معرض فرسایش دارد. کاشت درختان بامبو به منظور نگهداشت خاک در اراضی شیب دار و جلوگیری از رانش زمین در این مناطق از روش های رایج در بسیاری از مناطق جهان است. از بامبو می توان به عنوان بادشکن در زمین های زراعی مستعد وزش بادهای شدید استفاده کرد. خصوصیات رشدی و مقاومت بالای ساقه های بامبو سدی مستحکم را در برابر وزش باد فراهم می آورد که از اثرات منفی تنش باد بر محصولات زراعی می کاهد.

این گیاهان گزینه ای مطلوب برای ایجاد فضای همیشه سبز در پارک ها و نواحی شهری جهت زیباسازی و جذب گردشگران هستند. پارک های بزرگ بامبو در کیوتو چین و پکن ژاپن و نیز پارک ۴۰ هکتاری بامبو در استان گار فرانسه نمونه هایی از این گونه مناطق گردشگری به شمار می روند.

از چوب بامبو در مصارف و صنایع مختلفی استفاده می شود. ۹۰ نوع کاغذ از این گیاه تهیه می شود و به طور متوسط از هر ۴ تن ساقه بامبو ۱ تن کاغذ سفید تولید شده که با توجه به سریع الرشدی و جایگزینی کوتاه مدت درختان جدید به جای درختان قطع شده گزینه مناسبی برای این منظور و جلوگیری از قطع بی رویه درختان جنگلی محسوب می شود.

استان گیلان و به ویژه شهرستان لاهیجان خاستگاه صنایع دستی بامبو در ایران است. خصوصیات مطلوب ساقه بامبو از قبیل سبکی، استحکام، قابلیت بالای رشته رشته شدن در اندازه های بلند، نازک و با دوام، آن را به ماده خامی ایده آل برای بافت انواع صنایع دستی چوبی و حصیری از قبیل سبدهای بامبویی تبدیل کرده است.

نقش تاریخی بامبو در تکمیل یکی از مهمترین اختراعات زندگی بشر قابل توجه است. کاربرد الیاف زغال شده بامبو به عنوان رشته اولین لامپ الکتریکی توماس ادیسون توانست با بیش از ۱۲۰۰ ساعت دوام، روشنایی مطلوبی را برای او و گروهش به ارمغان آورده و اختراع وی را به خوبی تکمیل کند.

می توان از صنعت ساختمان به عنوان یکی از مهیاترین بسترها برای کاربرد بامبو نام برد. تهیه تیر و ستون، سقف های کاذب، دیوارهای جدا کننده و غیر باربر، خرپا، داربست، پل های روستایی، سقف های مرکب، مسلح کردن قطعات بتنی و ایفای نقش میل گردهای فولادی، خانه های موقت و دایمی مقاوم در برابر زلزله از جمله استفاده های چوب بامبو در حوزه عمران است.

کارایی بسیار بالای بامبو در جذب دی اکسیدکربن و رهاسازی اکسیژن در اتمسفر چشمگیر است. هر هکتار جنگل بامبو سالانه ۶۲ تن دی اکسیدکربن را ترسیب می کند در حالی که این میزان در یک جنگل معمولی و جوان تنها به ۱۵ تن می رسد. از طرفی قادر است ٣۵ درصد اکسیژن بیشتری را نسبت به تعداد برابر از سایر درختان تولید کند.

نیاز پائین خاکی و آبی درخت بامبو یکی از خصوصیات مطلوب این گونه گیاهی است. بامبو در استان گیلان بدون نیاز به آبیاری، به صورت دیم و حتی در خاک های فقیر به لحاظ عناصر غذایی و ساختمان خاک قابل پرورش بوده و از این حیث نیز نسبت به بسیاری از گونه های درختی با توجه به کمبود آب و لزوم صرفه جویی آن در بخش کشاورزی کشورمان، برتری قابل توجهی دارد.

در برخی کشورها از گیاه بامبو جهت مبارزه با حشرات موزی از قبیل انواع پشه و کنه استفاده می شود. محصولات فرآوری شده حاصل از زغال بامبو به عنوان یک حشره کش طبیعی و دوست دار محیط زیست در جهان مطرح هستند.

ابریشم مصنوعی تولید شده از الیاف ساقه بامبو از ارزش بالایی برخوردار است. پوشاک تهیه شده از این الیاف به دلیل دارا بودن ویژگی های آنتی باکتریالی، ایجاد حس تازگی، نرمی و انعطاف پذیری بالا، جذب مطلوب عرق بدن، خنک بودن در تابستان و گرم بودن در زمستان از قیمت بالاتری نسبت به سایر پارچه ها و پوشاک برخوردار می باشد.»

کتاب “پراکنش جهانی گونه های بامبو” در ۷ فصل شامل مقدمه ای بر گیاه بامبو، شرح گیاهشناسی، روش های تکثیر بامبو، بامبو و محیط زیست، بامبو و صنعت راه و ساختمان، بامبو منبعی برای تغذیه دام و طیور و پراکنش جغرافیایی گونه های بامبو در جهان به همت مرکز هدایت و حمایت از تحقیقات بامبوی گیلان در ۸۱۸ صفحه منتشر و در اختیار پژوهشگران و علاقمندان قرار گرفته است.

پیام سازمان جهانی بامبو به انتشار کتاب «پراکنش جهانی گونه های بامبو» در ایران

در پی انتشار کتاب “پراکنش جهانی گونه های بامبو” توسط مرکز هدایت و حمایت از تحقیقات بامبوی گیلان، پیامی از سوی سازمان جهانی بامبو صادر شد.

سازمان جهانی بامبو در پی تالیف و انتشار کتاب “پراکنش جهانی گونه های بامبو” توسط پژوهشگران مرکز هدایت و حمایت از تحقیقات بامبوی سازمان بسیج علمی، پژوهشی و فناوری استان گیلان، پیامی را خطاب به این اثر علمی ارزشمند صادر کرد.

در بخشی از این پیام آمده است:

« وجود گیاه بامبو برای محیط زیست سالم حیاتی است. این گیاه قادر است نقشی کلیدی را در توسعه جامعه ایفا کرده و غذایی مغذی برای موجودات بی شماری باشد. امری بسیار بجا و بهنگام بوده که همکاران ما در مرکز هدایت و حمایت از تحقیقات بامبوی گیلان این کتاب را که حاوی اطلاعاتی در مورد گیاهشناسی، طبقه بندی و تکثیر بامبو و نیز نقش آن در نگرانی های زیست محیطی، تغذیه دام و طیور و صنعت ساخت و ساز است به رشته تحریر درآورند. کتاب حاضر به عنوان منبع مفید و سودمندی برای این مسائل و همچنین ترسیم توزیع جهانی گونه های بامبو به کار خواهد رفت.

به عنوان همکاران سازمان جهانی بامبو، ما این گیاه را به مثابه جایگزینی برای چوب دیده و کشت آن را برای حفاظت از محیط زیست و نیز اقتصاد جهانی ترویج می کنیم. بامبو منبع طبیعی پایداری است که در جذب دی اکسید کربن فوق العاده بوده و به کاهش اثرات تغییر اقلیم یاری می رساند. ما چوب بامبو را به عنوان ظرفیتی جهت خانه سازی، از پناهگاه های امدادی موقتی گرفته تا خانه های پیشرفته برای زندگی سالم در نظر می گیریم. بامبو منبع غذایی پراهمیت و بسیار مغذی نه صرفاً برای پانداهای غول پیکر، بلکه برای انسانها و احشام و طیور به شمار می رود. بامبو فیبر جایگزین تجدیدپذیر و پایدار برای زیست توده و مواد مدرنی برای محصولات نوآورانه است. سازمان جهانی بامبو پتانسیل فراوانی برای ایجاد محصولات جدید نظیر انواع کامپوزیت ها، منسوجات، سوخت و بیوپلاستیک ها در بامبو می بیند.

ایران مسکن بیش از ۸۲ میلیون نفر است و تاریخچه ای طولانی از کاربرد سنتی بامبو از قبیل سبدها و زیراندازهای بافته شده از این گیاه دارد. بیائید آینده بهتری را با بکارگیری دانش و فناوری های نوینی برای دستیابی به حداکثر پتانسیل بامبو در ایران و در سراسر جهان، برای این گیاه در ایران تصور کنیم. »

/پایگاه اطلاع رسانی دکتر رضا حیدری نژاد