کانال تلگرامی هواداران که تا 2 روز قبل در حال انتشار پست‌های تبلیغاتی در جهت حمایت از کاندیدای مورد نظر بود، ناگهان فردای روز انتخابات تغییر نام داد و اسمش شد «جوک بستون» و همان‌طور که از نامش پیداست، به انتشار جوک و مطالب و عکس‌های تفریحی و سرگرمی پرداخت. انگار نه انگار که تا دیروز عکس و فیلم سیاسی می‌گذاشت و تبلیغ انتخاباتی می‌کرد و چه و چه.
به گزارش تدبیرشرق به نقل از روزنامه ایران، در جریان انتخابات اعضا با تعجب متوجه شدند که دنبال‌کننده کانال جدیدی شده‌اند. اعضایی که تعدادشان کم هم نبود. اما چه اتفاقی برای کانال قبلی افتاده بود؟ کانال انتخاباتی اصلاً از چه موقعی تشکیل شده بود؟ کسی درست نمی‌داند. اما همان بحبوحه انتخابات بود. ناگهان ظاهر شد؛ یک شبه و با 42 هزار عضو. برای یک کانال تازه تأسیس زیاد است. خیلی بیشتر از حد تصور. شاید هم کانال، تازه تأسیس نبود. این را باید از آنهایی پرسید که از قبل عضو بوده‌اند.
همان وقتی که نامش جوکستان، آشپزخونه، عکسکده، نازی جون، مادر شوهر و… از این دست بود. کانال‌هایی که به جهت انتشار پست‌های تفریحی و سرگرمی، تعداد اعضای‌شان بالطبع زیاد است و به همین جهت هم موارد مناسبی برای تبلیغات انتخاباتی به نظر می‌رسند. برای همین هم هست که ادمین‌هایشان همیشه با پیشنهادهای خوبی برای خرید یا اجاره کانال مواجه هستند. درآمدشان هم بد نیست. «این قابلیتی است که وجود دارد. به خاطر تعداد یوزرهای بالا. تا به حال پیشنهادهایی برای تغییر محتوای کانالم داشته‌ام. بیشترشان برای انتخابات شورای شهر بود.» این را مرتضی، ادمین یکی از کانال‌های تلگرامی می‌گوید و ادامه می‌دهد: «طبیعی است که وقتی تعداد یوزرها بالا باشد، ادمین با چنین پیشنهادهایی هم مواجه می‌شود. من در کانالی که راه‌اندازی کرده‌ام، کاملاً ناشناس هستم مگر برای چند نفر که خب آنها مرا می‌شناسند.
اتفاقاً یکی از همان‌ها هم بود که برای نخستین بار پیشنهاد اجاره کانال را مطرح کرد و گفت کسی هست که پول خوبی برای این کار می‌دهد. راستش من خودم از این پیشنهاد استقبال نکردم. در کانالم مطالب آموزنده و شعر و داستانک به اشتراک می‌گذارم و احساس کردم نباید از اعتماد یوزرها سوءاستفاده کنم. برای اضافه شدن این تعداد یوزر زحمت کشیده‌ام و دوست ندارم آنها را از دست بدهم چرا که این احتمال هم در صورت تغییر محتوای کانال هست. یعنی یوزر تا دیروز می‌دیده که مطالب ادبی در کانال گذاشته می‌شود و ناگهان با تبلیغات فلان کاندیدای شورای شهر مواجه می‌شود. به احتمال زیاد توی ذوقش می‌خورد و ممکن است بلافاصله کانال را ترک کند. دوباره به دست آوردن این اعتماد، کار راحتی نیست.»
مرتضی که کانالش حدود 20 هزار عضو دارد می‌گوید: «قیمت‌هایی که به ادمین برای اجاره یا خرید کانال پیشنهاد می‌شود، متفاوت است و بستگی زیادی به تعداد اعضا دارد. مسلماً هرچه تعداد یوزرها بیشتر باشد، قیمت بالاتری پیشنهاد می‌شود. من خودم چون ابتدا مخالفت کردم، از چند و چون قیمت اطلاعی ندارم اما دوستم گفت برای 2 هفته تا 8 میلیون تومان هم حاضرند کانال را اجاره کنند. البته باید بگویم که خود ادمین باید پست‌ها را در کانال بگذارد و نسبت به تغییر و حذف مطالب اقدام کند چون دسترسی در اختیار خودش است که می‌تواند آن را واگذار هم بکند.»
خرید و فروش و اجاره کانال‌های تلگرامی البته محدود به تبلیغات انتخاباتی نمی‌شود و می‌تواند در خدمت هر نوع تبلیغاتی باشد؛ از خرید و فروش مسکن گرفته تا سفارش شیرینی و غذای آنلاین. اما این موضوع در جریان انتخابات ریاست جمهوری و شورای شهر و روستا اوج گرفت؛ یک شبه با کانالی 40 – 50 هزار نفره از جمع طرفداران فلان نامزد ریاست‌جمهوری رو به رو شدیم که عجیب بود و عجیب‌تر اینکه همان کانال‌ها که عکس نامزد ریاست‌جمهوری را در پیشانی خود داشتند و بحث‌های داغ سیاسی راه می‌انداختند، فردای انتخابات تبدیل شدند به لطیفه سرا و جوکستان و آشپزخونه مامانی. این همه فاصله و این همه تناقض فردای جشن انتخاباتی خنده‌دار بود و بی‌هیچ توضیحی، بی‌مزه بودن بسیاری از شعارهای رقبای حسن روحانی را پیش روی مخاطب می‌گذاشت؛ آن همه شعار سیاسی تبدیل شده بود به جوکستان!
چرا تلگرام؟!
ممکن است این سؤال مطرح شود که این همه شبکه اجتماعی برای نقل و انتقال اطلاعات و انجام فعالیت‌های مرتبط وجود دارد؛ فیسبوک، اینستاگرام و توئیتر هم می‌توانند اهداف مورد نظر را تأمین کنند اما چرا تلگرام؟
مسأله اینجاست که تلگرام به نوعی دم دست‌ترین و پرکاربرترین ابزار ارتباط اجتماعی این روزها در ایران به شمار می‌رود. کوچ یکباره و گسترده کاربران از وایبر و لاین و واتس اپ به تلگرام البته تنها در ایران اتفاق افتاد، چرا که در سراسر دنیا همچنان واتس اپ، پرطرفدارترین اپلیکیشن ارتباطی به شمار می‌رود.
امیر نجم آبادی، کارشناس شبکه در این باره به «ایران» توضیح می‌دهد: «رابط کاربری جذاب و آسان تلگرام، آن را به پیام‌رسانی جذاب بین کاربران فضای مجازی تبدیل کرد. بر اساس آمارها هم‌اکنون حدود 20 میلیون ایرانی، کاربر تلگرام هستند که به نظر می‌رسد 80 درصد کاربران تلگرام را در دنیا تشکیل دهند. از جمله دلایل مهم جذاب بودن تلگرام در بین ایرانیان این است که این اپلیکیشن از بدو ورود به فضای مجازی تلاش کرده است تا با به روزرسانی خود نیازهای کاربرانش را رفع کند. این اپلیکیشن قابلیت مهم دیگری دارد و آن قابلیت ایجاد کانال است که ویژگی منحصربه‌فردی به شمار می‌رود. کانال‌ها، شبکه‌های گسترده‌ای از اعضای تلگرام را تشکیل می‌دهند و این قابلیت را دارند که حجم زیادی از مطالب و عکس‌ها را در کمترین زمان ممکن به کاربران خود منتقل کنند و نقش مهمی در تبادل اطلاعات داشته باشند. این کانال‌ها تا امروز توانسته‌اند با عناوین مختلف، تحولی شگرف را در فضای مجازی کشور ایجاد کنند.»
نجم آبادی ادامه می‌دهد: «ایجاد فضا‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، دیگر کاربردی است که طیف‌های مختلف سیاسی و اجتماعی از آن بهره برده‌اند. این اطلاعات و داده‌ها در کوتاه‌ترین زمان ممکن به کاربر منتقل می‌شود تا اهداف ادمین یا شخص و گروهی را که کانال را راه‌اندازی کرده، تأمین کند. کاربران می‌توانند چکیده‌ای از مهم‌ترین اخبار روز، اظهارنظرها، مقالات و یادداشت‌ها را از طریق کانال تلگرامی دریافت کنند یا اینکه برای جست و جوی کالا و خدمات مورد نظرشان، در کانال مرتبط عضو شوند و با صرف کمترین زمان و هزینه به خواسته خود دست یابند. آنها می‌توانند براحتی مطالب کانال مورد نظر خود را برای دیگر کاربران بفرستند و از این راه بدون اینکه چشمداشتی از ادمین کانال داشته باشند، به افزایش کاربران کانال کمک کنند. با این شرایط، دور از ذهن نیست اگر فضای خرید و فروش و اجاره کانال‌های تلگرامی پر کاربر هم ایجاد شود.»
دامنه خرید و فروش کانال‌ها تا آنجا بالا گرفته که سایت‌هایی برای این کار راه‌اندازی شده‌اند و کانال‌ها در آن به مزایده گذاشته می‌شوند. کانال فلان با موضوع فلان و تعداد کاربر فلان و بازدید روزانه فلان به همراه قیمت پیشنهادی. در این میان کانال‌هایی با موضوع سلامتی، زیبایی، مد و دکوراسیون با بالاترین قیمت‌ها به فروش گذاشته شده‌اند. قیمت‌ها از 500 هزار تومان شروع می‌شود و تا 15 میلیون تومان هم می‌رسد. اجاره کانال هم البته برای مقاصد کوتاه مدت همچون انتخابات انجام می‌شود و نرخش هم معمولاً توافقی است. بستگی به این دارد که کانال چقدر کاربر دارد و کاندیدا یا هوادارانش تا چه حد برای جذب رأی بیشتر حاضرند هزینه کنند.
